NAJLEPSZE filmy ostatniego DWUDZIESTOLECIA

Maciej Niedźwiedzki

1. Tajemnica Brokeback Mountain – romans niekonwencjonalny, ale wyrażający pojęcie miłości w sposób uniwersalny i niezwykle pojemny. Dramat psychologiczny oparty na subtelnościach, niewyrażonych intencjach, wycofaniu, skryciu i przybieraniu masek (wywołanym poczuciem wstydu i strachu). Zestaw postaw, konfliktów, nieporozumień, kłamstw i kłamstewek. Na najwyższe uznanie zasługują brawurowe, różnorodne aktorskie interpretacje, przejmująca muzyczna ilustracja i przeźroczysta, precyzyjna reżyseria Anga Lee, dająca miejsce na wybrzmienie każdej emocji, wątpliwości czy rozterce. Najlepszy film nie tylko dwóch ostatnich dekad.

2. The Social Network – najciekawszy scenariusz XXI wieku. Umocowany w bardzo konkretnym miejscu i czasie, ale zadający zawsze aktualne pytania o sukces: ile jest wart, z czego wynika, czym jest, jak uwzniośla, gdzie dzieli, gdzie generuje zazdrość i wywołuje napięcia. Specyficzne kino zemsty, kameralne kino konfliktów i relacja z przełomu w społecznych relacjach, esej o ludzkiej determinacji, ślepocie oraz konwenansach i regulaminach, które ustawiają naszą codzienność. Do tego nieprawdopodobna oprawa stylistyczna (muzyka, montaż, reżyseria), tak bardzo wyróżniająca The Social Network na tle współczesnego kina.

3. Wesele – farsa. Moralitet. Karykatura ludzkiej natury i zaduma nad nią. Groteska. Żart i felieton. Szeroka społeczna perspektywa i refleksja nad jednostką. Pierwszorzędna, leciutka komedia pomyłek z drugim, trzecim i czwartym dnem. Arcydzieło od Wojciecha Smarzowskiego.

4. Mroczny Rycerz – nie jest to kino bezbłędne przez nieszczęśliwą sekwencję na statkach w finale. Film Christophera Nolana ma w sobie jednak taki ogrom reżyserskiej werwy i aktorskiej wyrazistości, etycznej głębi (problematyka przypadkowości, moralnego relatywizmu, sprawiedliwości), trzymających na krawędzi fotela scen i zapadających w pamięć wypowiedzi, że mimo kilku swoich usterek Mroczny Rycerz zasługuje na miano tytułu legendarnego.

5. Labirynt fauna – Pomysłowa wariacja na temat Alicji w Krainie Czarów. Odzierająca ze złudzeń baśń o przerażonej księżniczce. Przypowieść o tak trudnych do rozróżnienia dobru i złu a także o jawie i śnie, które w tym samym stopniu sprowadzają na Ofelię smutek, żal i niepokój. Żadne nie zapewnia dziewczynce schronienia i bezpieczeństwa. Ponadczasowe kino o poświęceniu, ludziach i wartościach.

Wyróżnienia: Koralina i tajemnicze drzwi, Sekrety morza, Coco, Wall-E, Toy Story 3, Rozstanie, Życie Adeli – Rozdział 1 i 2, W głowie się nie mieści, Mad Max: Na drodze gniewu

Odys Korczyński

1. Tajemnica Brokeback Mountain – jedna z lepiej opowiedzianych historii miłosnych w historii kina. Cóż za ironia dla homofobów, że bohaterami są dwaj mężczyźni, i to kowboje. Suspens budowany perfekcyjnie aż do kulminacyjnej sceny stosunku seksualnego mężczyzn, którzy nie przypuszczali, że będą znaczyć dla siebie tak wiele, z tym że jeden z nich nie będzie umiał porzucić reszty świata dla tego drugiego.

2. Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia – tylko wersja rozszerzona. Im dłużej trwa podróż na tym początkowym etapie, tym lepiej. Doskonała historia fantasy, która w formie książkowej taka nie była. Peter Jackson tchnął w Tolkiena nowe życie. Dopasował go do potrzeb widzów niezależnie od wieku. Stworzył produkt kultowy, który sprawia, że widz czuje się bezpiecznie w objęciach historii o Śródziemiu.

3. Wszystko, co kocham – zabrakło mi nieco lat do pełni doświadczenia tych czasów. Na tyle jednak je pamiętam, że film Jacka Borcucha pozwolił mi wrócić do tamtych dni i tamtych nocy, gdy kształtował się mój pogląd na świat czy muzykę. One do dzisiaj się nie zmieniły. Wciąż trwają niezmiennie jak ideały Janka. Traktuję ten film jak rodzaj manifestu, mojego osobistego, tyle że przeżytego 10 lat później.

4. Casino Royale – najlepszy Bond w historii, najlepszy antagonista Mads, najlepsza gra w karty na ekranie. Od akcji w konsulacie aż po wzruszającą nieudaną próbę reanimacji Vesper. Daniel Craig wszedł jak bomba atomowa w bondowski klimat. Agent 007 w jego interpretacji nie jest już papierową maszynką do efektownego zabijania.

5. Blade Runner 2049 – to, że kontynuacja Łowcy androidów znalazła się w tym zestawieniu, nie oznacza, że wybaczyłem twórcom dyletanckie podejście do muzyki. Nigdy im tego nie wybaczę, bo tym posunięciem udowodnili, że nie da się zrobić doskonałej kontynuacji filmu Ridleya Scotta. Da się za to zrobić tytuł bardzo dobry. Nie wiem, jak to świadczy o tych 20 latach XXI wieku. Może obniżyła się poprzeczka? A może stary Łowca jest tak idealny.

Jan Brzozowski

1. La La Land – film, na którym byłem w kinie aż trzykrotnie. Musical Chazelle’a był dla mnie jak objawienie. Przed pierwszym seansem nie miałem właściwie żadnej styczności z tym gatunkiem, patrząc na niego z góry – uważając za niedojrzały, odmóżdżający, nastawiony tylko na rozrywkę (chyba nie muszę dodawać, że nie słyszałem jeszcze wtedy o kimś takim jak Bob Fosse). La La Land otworzył mi oczy – uświadomił, że można w tej szczególnej konwencji opowiedzieć piękną, niebanalną historię, która koncentruje się nie tylko wokół szeroko pojętych spraw damsko-męskich, ale również realizacji małych i wielkich marzeń oraz akceptacji własnego losu. Zakochałem się w cudownym aktorskim duecie, absolutnie niezwykłej muzyce Justina Hurwitza oraz pomysłowej, jednocześnie innowacyjnej i pełnymi garściami czerpiącej z historii kina inscenizacji Chazelle’a. La La Land wstrząsnął moją kiełkującą koncepcją kina, sprawiając, że zmieniłem zdanie na temat musicali o 180 stopni.

2. Grand Budapest Hotel – najlepszy film Wesa Andersona, a zarazem pewien punkt dojścia w jego reżyserskiej karierze. Grand Budapest Hotel jest stylistycznym arcydziełem – filmem, w którym każdy kadr jest dopracowany do perfekcji, symetryczny do granic możliwości, estetycznie satysfakcjonujący. Anderson przeszedł samego siebie, dochodząc jednocześnie do ściany. Po zrealizowaniu Grand Budapest Hotel Amerykanin po raz drugi w karierze zwrócił się w stronę animacji, kręcąc uroczą Wyspę psów. Do filmu aktorskiego powrócił całkiem niedawno – premiera Kuriera Francuskiego z Liberty, Kansas Evening Sun, po perturbacjach związanych z koronawirusem, zapowiedziana jest na 2021 rok. Pomimo ogromnej sympatii, jaką darzę kino Andersona, mam względem jego najnowszego dzieła pewne – oby irracjonalne – obawy. Skoro formalną doskonałość osiągnął już w Grand Budapest Hotel, to czym jeszcze może nas zaskoczyć? Czy nie przesadzi, nie przekroczy pewnej granicy, sprawiając tym samym, że jego film z wysmakowanego przeistoczy się w ciężkostrawny? Przekonamy się już niedługo.

3. Drive – arcydzieło formalne Nicolasa Windinga Refna z Ryanem Goslingiem w jednej z najbardziej kultowych ról XXI wieku. Duńczyk już od dawna należy do grona moich ulubionych reżyserów, przede wszystkim za sprawą niezwykłego wyczucia estetycznego. Drive jest filmem, w którym Refnowi udało się osiągnąć idealny balans – opowiedzieć prostą, ale angażującą historię, naznaczoną niepowtarzalnym stylem wizualnym i fantastycznym gustem muzycznym. I chociaż jego kolejne projekty – Tylko Bóg wybacza, Neon Demon i Too Old to Die Young – również obejrzałem z ogromną przyjemnością, to póki co właśnie Drive uznaję za najwybitniejsze osiągnięcie artystyczne twórcy Bronsona.

4. Mama – opus magnum Xaviera Dolana; film, w którym młody Kanadyjczyk poprzez różnego rodzaju eksperymenty formalne osiągnął, jak na razie, szczyt swoich możliwości. Reżyser zamknął obraz w kwadratowym formacie 4:4, co pozwoliło mu w przekonujący sposób oddać wizualnie emocjonalną ciasnotę relacji samotnej matki i jej nadpobudliwego dziecka. Eklektyczną ścieżkę dźwiękową wypełnił zapomnianymi, wygrzebanymi z lamusa szlagierami (dość powiedzieć, że spotykają się tu Céline Dion, Eiffel 65, Lana Del Rey, Andrea Bocceli i Oasis), którym za pomocą obłędnych teledyskowych sekwencji nadał nowy, często zaskakujący kontekst. Na szczególne wyróżnienie zasługują dwa fragmenty – te, w których ekran powoli „rozszerza się” do standardowego formatu 16:9. W ten sposób Dolan sugeruje, że przez kilka krótkich chwil jego bohaterowie byli naprawdę szczęśliwi, zapominając o trudnej codzienności i towarzyszącej jej problemach.

5. Nić widmo – nie tylko najlepszy film 2018 roku, ale również, pomimo naprawdę mocnej konkurencji, najlepszy film w karierze Paula Thomasa Andersona. Wszystko jest tu właściwie doskonałe, ale gdybym miał wskazać na dwa rzeczywiście najmocniejsze punkty Nici widmo, to najprawdopodobniej wybrałbym kreację Daniela Day-Lewisa i muzykę Jonny’ego Greenwooda. Brytyjski aktor twierdzi, że wybitną rolą krawca-perfekcjonisty Reynoldsa Woodcocka pożegnał się ze światem filmu i nigdy więcej nie ujrzymy go na ekranie. Dla kina byłaby to, rzecz jasna, niepowetowana strata, choć z drugiej strony trudno wyobrazić sobie, by Day-Lewis mógł odejść w lepszym, bardziej wyrafinowanym stylu. Jeżeli Nić widmo naprawdę była jego łabędzim śpiewem, ostatnim wielkim popisem aktorskim, to nikt nie powinien czuć się rozczarowany. Co do muzyki Greenwooda – jest zarazem delikatna i inwazyjna. W niektórych scenach zdecydowanie wybija się na plan pierwszy, wchodząc w dialog z obrazem i tworząc w ten sposób niezwykły efekt audiowizualnej jedności. Z własnego doświadczenia mogę powiedzieć, że skomponowany przez gitarzystę Radiohead soundtrack świetnie sprawdza się również w oderwaniu od filmu Andersona. Można go słuchać, leżąc bezwładnie na łóżku, idąc na przystanek czy podróżując samochodem – zawsze z ogromną, nieskrywaną przyjemnością.

Wyróżnienia: A.I Sztuczna inteligencja, Droga do zatracenia, Synekdocha, Nowy Jork, Prestiż, Wilk z Wall Street, Zjawa, Kochankowie z księżyca. Moonrise Kingdom, Anomalisa, Czerwony żółw, Manchester by the Sea, Aż do piekła, Paterson, Dom, który zbudował Jack, The Square, Ukryte życie, Wielkie piękno, Twarze, plaże, Mandy