Jak NAPRAWDĘ wyglądali bohaterowie CZARNOBYLA

Fabularny miniserial historyczny HBO Czarnobyl niespodziewanie dla wszystkich stał się popkulturowym fenomenem. Niewiele było bowiem w historii telewizji produkcji, po których obejrzeniu zarówno publiczność, jak i filmowi krytycy zgodnie zachwalaliby jej precyzyjną reżyserię (Johan Renck), mądry scenariusz (Craig Mazin), hipnotyzującą oprawę muzyczno-dźwiękową (Hildur Guðnadóttir), a także klimatyczne zdjęcia (Jakob Ihre). Chóralnie doceniono również występujących w Czarnobylu aktorów, którzy rzeczywiście wspięli się tutaj na wyżyny kunsztu swojej profesji. Wypowiadane przez nich zdania pobrzmiewają w umysłach odbiorcy jeszcze długo po seansie, ich dialogi potrafią dogłębnie wzruszać i przerażać. Motywy działań odgrywanych przez nich bohaterów są ponadto czytelne, a przemiany spektakularne. Obserwując listę płac Czarnobyla, można dojść do wniosku, że przecież nie mogło być inaczej, skoro w obsadzie serialu znaleźli się Stellan Skarsgård, Emily Watson czy coraz lepszy Jared Harris. Nie sądzę jednak, żeby twórcom serii za wszelką cenę zależało na tym, by zatrudnić znane nazwiska i tym samym przyciągnąć publiczność. Zwłaszcza że – umówmy się – akurat te wyżej wymienione nie są gwarantem komercyjnego sukcesu. Chodziło tu raczej o podobieństwo aktorów do prawdziwych postaci wplątanych w wir wydarzeń związanych z katastrofą czarnobylską. Zgodność względem realiów zasługująca na uwagę dotyczy tu także lokacji, w których kręcono zdjęcia do miniserialu Rencka. Zresztą, sprawdźcie i oceńcie sami.

Miejsca, w których kręcono Czarnobyl

Czarnobyl/Ignalino; Prypeć/Wilno; Moskwa/Kowno

Czarnobyl kręcono wiosną i latem 2018 roku, głównie na terenie tzw. „siostrzanej” elektrowni jądrowej znajdującej się w Ignalinie. Położona w mieście Wisaginia, na północno-wschodnim krańcu Litwy, elektrownia funkcjonuje do dziś, chociaż ostatni działający tam reaktor zamknięto 31 grudnia 2009 roku. W Ignalinie reaktory miały być cztery, powstały jednak tylko dwa. Pierwszy z nich został wybudowany w 1983 roku, drugi zaś w 1987, czyli już po czarnobylskiej katastrofie. Mimo że prace związane z budową trzeciego reaktora postępowały, to naciski Zachodu po tragedii w Czarnobylu spowodowały, że w ZSRR zadecydowano o zaprzestaniu ich tworzenia. Tym samym plany zbudowania czwartego reaktora nie wyszły nawet poza fazę projektu. Dziś ignalińska elektrownia jest w fazie bezprecedensowego wygaszania w związku z akcesem Litwy do Unii Europejskiej, który miał miejsce 1 maja 2004 roku. Komisja Europejska już po pół roku od przyjęcia Litwy do Wspólnoty zażądała od niej wygaszenia zakładu elektrowni niedaleko granicy z Łotwą i Białorusią. Decyzja ta wiąże się jednak z ogromnymi kosztami, które częściowo pokrywają inne kraje UE, ponieważ poza samym procesem wygaszania (ma trwać do 2038 roku), Ignalińska Elektrownia Jądrowa zaspokajała aż 90% zapotrzebowania tego kraju na energię elektryczną.

Według Johana Rencka, reżysera miniserialu, Ignalino zagwarantowało autentyczność Czarnobyla. Niektórzy członkowie obsady i ekipy filmowej kręcili bowiem sceny w prawdziwych pomieszczeniach elektrowni, a motyw biorobotów usuwających odłamki grafitu zrealizowano na dachu elektrowni.

Poza analogią wizualną budynków elektrowni w Czarnobylu i Ignalinie podobne są tu także konstrukcje reaktorów. W obu przypadkach mamy zatem do czynienia z ryzykownym pod względem stabilności, ale niezwykle ekonomicznym Reaktor Bolszoj Moszcznosti Kanalnyj (RBMK). Jedne i drugie wyposażone były więc w pręty kontrolne wykonane po taniości, o których tak efektownie rozprawiał w finale Czarnobyla Legasow. Co interesujące, w 2007 roku, także w IEJ doszło do awarii. Na szczęście na jej skutek nie doszło do skażenia środowiska materiałami promieniotwórczymi. Według Rosjan nie była to jednak jedyna wpadka Litwinów pracujących przy wygaszaniu elektrowni. Podobno w 2017 roku podczas wydobywania odpadów promieniotwórczych ze starych magazynów IEJ i przenoszeniu ich do nowych obiektów okazało się, że mają nadal duży poziom radioaktywności, co mogło doprowadzić do rozpoczęcia reakcji jądrowej.

Mimo że głównym miejscem zamieszkania pracowników elektrowni ignalińskiej jest Wisaginia, to nie ta miejscowość odegrała rolę Prypeci. Stało się nią Wilno, stolica Litwy, a właściwie jej dzielnica Fabianiszki. Mazin opowiada o kręceniu scen miniserialu w tym mieście ze szczególną radością. Wspomina bowiem, że Wilno jest dziś bardzo europejskie i żeby takim się stało, musiało przejść długą drogę. W związku z tym docenia pomoc mieszkańców miasta, którzy chętnie pomagali ekipie filmowej, powracając do ubiorów i przedmiotów sprzed ponad 30 lat. Z kolei Moskwę imitowało drugie co do wielkości litewskie miasto, Kowno. W tamtejszych szpitalach nakręcono sceny ukazujące przebieg choroby popromiennej, a także akcję leczenia pracowników służb ratowniczych oraz cywili tuż po katastrofie w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej ze słynnym już motywem zrzucania na stertę radioaktywnych mundurów strażaków włącznie.