EROTYZM I NIEPOKÓJ. Seks w filmach Stanleya Kubricka

Kwestia władzy wyraźnie obecna była w kontrowersyjnej Lolicie z 1962 roku. Fascynacja profesora Humberta nastoletnią dziewczyną również łączyła w sobie tłumione erotyczne pragnienie z obsesyjną potrzebą kontroli i posiadania. W zakazanej namiętności szybko pojawia się silna zazdrość o ucieleśniającą skrywane żądze dziewczynę, a ostatecznie historia kończy się konfrontacją dwóch mężczyzn pragnących Lolity, Humberta oraz Quilty’ego i – a jakżeby inaczej – śmiercią tego drugiego. Erotyczna fascynacja prowokuje więc walkę o status i posiadanie, a zwieńczona jest, zgodnie z erotyczno-tanatycznym splotem powracającym w twórczości Kubricka, śmiercią. Uderzająca w obyczajowe normy Lolita wskazuje wyraźnie na towarzyszące seksowi relacje uprzywilejowania oraz zazdrość, które sprowadzają się w dużej mierze do odpodmiotowienia obiektu seksualnego, czyli tytułowej nimfetki. Dziewczyna zostaje poniekąd siłą i nie z własnej woli wpisana w system relacji, w których jest nie tyle osobą, ile zarządzanym dobrem.

Motyw społecznego uprzedmiotowienia seksu jest też jedną z głównych osi fabularnych Oczu szeroko zamkniętych, w których Kubrick wpisuje pożądanie i erotykę w układ relacji klasowych i dystynkcji społecznych. Kluczowymi sekwencjami filmu są dwa ekskluzywne przyjęcia – konwencjonalny bankiet bogatej nowojorskiej elity, pod pozorem konwenansów skrywający erotyczne możliwości, pokusy i rozwiązłość, oraz tajny rytuał dla wtajemniczonych, podczas którego odbywają się okultystyczny rytuał oraz wymyślna orgia. Drugie przyjęcie jest mrocznym odbiciem pierwszego – w obydwu przypadkach istota całego spotkania tkwi w zaspokajaniu żądz skrywanych pod różnego rodzaju maskami, a ciała kobiet zostają uprzedmiotowione. W obydwu przypadkach erotyczne napięcie wiąże się także ściśle z klasową dystynkcją, będącą nie tylko przepustką do rozpusty, ale również częścią perwersyjnej gry. W ostatnim filmie Kubricka powraca także motyw tanatyczny. Zamaskowana sekta reprezentuje destrukcyjne społeczne id skrywane pod przykrywką elegancji, nie tylko posługując się potencjalnie równie życiodajną co śmiertelną czarną magią, ale także doprowadzając do śmierci Mandy, w dużym stopniu personifikującej fascynacje głównego bohatera cielesno-elitarną perwersją.

Specyficznie przedstawia się w tych dziełach postawa uprzedmiotowianych kobiet. W przeciwieństwie do bezwolnych ofiar zabarwionej seksualnie przemocy ze Strachu i pożądania, Mechanicznej pomarańczy i Full Metal Jacket (w którym wietnamska snajperka pomimo walki zbrojnej wpisana była w kontekst rozpaczliwej samoobrony, a nie w pełni świadomego oporu) Lolita i Alice z Oczu szeroko zamkniętych są świadome swojej pozycji i podejmują próbę jej wykorzystania. Taki charakter mają swoiste igranie nastolatki ze starszymi kochankami i manipulacja prowadząca do konfrontacji i ich ukarania, jak również powściągliwy flirt Alice podczas pierwszego bankietu oraz wykazywana przez nią inicjatywa w przechodzącym kryzys małżeństwie. Obydwie są świadome swojej seksualności i stwarzanych przez nią możliwości działania dla swojej korzyści. Te wątki odróżniają także motyw społecznego uwarunkowania seksu w filmach Kubricka od gwałtownych, agresywnych eksplozji tłumionych popędów, ujawniając inną, mniej drastyczną płaszczyznę seksualności w społeczeństwie.