KINO EUROPEJSKIE: Emir Kusturica

Emir Kusturica urodził się 24 listopada 1954 r. w Sarajewie. W latach 1973-77 studiował reżyserię w czeskiej szkole filmowej FAMU, gdzie uzyskał fakultet Filmu i Telewizji Akademii Sztuk Pięknych. Już wtedy odnosił pierwsze sukcesy – za nakręconą na trzecim roku Guernicę otrzymał nagrodę na festiwalu w Karlovych Varach.

Po powrocie do Jugosławii rozpoczął karierę telewizyjną – dla telewizji w Sarajewie zrealizował filmy pt. Nadchodzą panny młode i Bar Titanic. Jako reżyser debiutował w 1981 r. filmem Czy pamiętasz Dolly Bell?

Kolejny film – Tata w podróży służbowej – zdobył Złotą Palmę oraz nagrodę krytyków w Cannes, a także był nominowany do Oscara. Po wielkim sukcesie Czasu Cyganów  Kusturica wyjechał do Paryża, a następnie – zaproszony przez Milosa Formana – do USA, gdzie prowadził zajęcia z reżyserii filmowej na nowojorskim uniwersytecie Columbia. Amerykańskim debiutem reżysera był film Arizona Dream. Po powrocie do Europy Kusturica nakręcił Underground, którym zdobył kolejną Złotą Palmę w Cannes.

Ciekawostki:

W 2001 r. powstał film dokumentalny Super 8 Stories o kapeli Non-smoking Band;

Od 1984 r. Kusturica gra na basie w kapeli Non-smoking Band;

W filmie Tata w podróży służbowej reżyser powiązał z sobą trzy różne style: francuskiego realizmu poetyckiego, włoskiego neorealizmu i czeskiej Nowej Fali;

Kusturica nazywany jest często „jugosłowiańskim Fellinim” – sam przyznaje się do fascynacji filmami tego reżysera; ceni także filmy Adrieja Tarkowskiego;

W Czasie Cyganów główne role zagrali cygańscy naturszczycy – większość aktorów była niepiśmienna i nie mogła poradzić sobie z przeczytaniem scenariusza, natomiast reżyser, który nie znał języka cygańskiego, nie rozumiał większości dialogów wypowiadanych przez bohaterów filmu;

Pierwszym obrazem, do którego muzykę napisał dla Kusturicy Goran Bregović był właśnie Czas Cyganów. Poróżnili się przy okazji filmu Underground – Kusturica doszedł do wniosku, iż Bregović za bardzo zabiega o popularność i że zaczął się „sprzedawać” i w związku z tym podziękował mu za współpracę;

Kusturica jest nie tylko reżyserem, ale także aktorem – grał w takich filmach, jak Wdowa Świętego Piotra czy Podwójny blef

Najważniejsze nagrody:   

1982 – Czy pamiętasz Dolly Bell? – Złoty Lew na festiwalu w Wenecji (nagroda za debiut)

1985 – Tata w podróży służbowej – Złota Palma oraz nagroda krytyków na MFF w Cannes

1985 – Tata w podróży służbowej – Nominacja do Oscara

1989 – Czas Cyganów – Nagrody za scenariusz i reżyserię na MFF w Cannes

1993 – Arizona Dream – Srebrny Niedźwiedź na festiwalu w Berlinie

1995 – Underground – Złota Palma na MFF w Cannes

1998 – Czarny kot, biały kot – Nagroda za najlepszą reżyserię na MFF w Wenecji

Motywy:  

Przeplatanie ironii z czułością i sentymentalizmem, liryzmu z sarkazmem;

Wprowadzanie ekscentrycznych postaci, rubasznego humoru, barwnych obrazów z życia pozornie zwykłych ludzi;

Częsty klimat odrealnienia, łączenie jawy ze snem, posługiwanie się bogatą symboliką nadającą filmom Kusturicy wymiar niemalże magiczny, surrealistyczny (=realizm magiczny);

Zafascynowanie światem cygańskich rytuałów;

Brak stosowania jednorodnej stylistyki, mieszanie gatunków;

Częste „porachunki z historią: – krytyka systemu politycznego byłej Jugosławii

Klimaty tragikomiczne, wprowadzanie czarnego humoru

Filmografia:

1978 – Nadchodzą panny młode (tv)

1979 – Bar Titanic (tv)

1981 – Czy pamiętasz Dolly Bell?

1985 – Tata w podróży służbowej

1989 – Czas Cyganów

1993 – Arizona dream

1995 – Underground

1998 – Czarny kot, biały kot

2001 – Super 8 Stories

2003 – Życie jest cudem

2005 – Wszystkie Niewidzialne dzieci

2007 – Obiecaj mi!

2010 – Maradona by Kusturica (film dokumentalny)

Źródła:

Kosecka B., Piotrowska A., Kocołowski W.: Panorama kina najnowszego, 1980-1995, Wydawnictwo Znak. Kraków, 1997.

tekst z archiwum film.org.pl