ZAKAZANY POKÓJ. Psychodeliczny kolaż

Odmienne stany świadomości #27: Zakazany pokój

Od pierwszych sekund widać, że nie mamy do czynienia ze zwykłym filmem. Najbardziej rzuca się w oczy intensywność obrazów. Już plansze z napisami początkowymi są rozedrgane, ciągle zmieniają kształt, jakby klatki były podgrzewane i roztapiały się. Obraz jest ziarnisty i chropowaty, dodano dużo efektów zniszczonej taśmy filmowej (szumy, plamy, rysy). Ciągły ruch potęguje udźwiękowienie: trzaski i skrzypienie, jakby dziecko bawiło się igłą adapteru na płycie. Słychać też odgłosy strojonego radia, tłumionych wybuchów i palonego papieru. Takie połączenie obrazów i dźwięków sprawia mocno psychodeliczne wrażenie, jakby film nakręcono nie kamerą, ale przegrzanym mózgiem pod wpływem silnych narkotyków. Raz kolory są mocno kontrastowe, raz wszystko jest czarno-białe, co hołduje kinu niememu. Podobnie jak plansze dialogowe i opisowe, a tych jest co niemiara. Ponad połowa dialogów, myśli bohaterów, tytuły scen, didaskalia i istotne nazwy to wstawki z tekstem i ilustracjami. Guy Maddin stylizuje Zakazany pokój na kino retro, ale łączy klasyczne elementy (kostiumy, sceneria, plansze) z twórczą swobodą szalonego naukowca.

Zakazany pokój ma kompozycję szkatułkową na poziomie, który zawstydza Christophera Nolana i jego Incepcję. Podobno Maddin każdą z historii zaczerpnął z listy zaginionych lub zniszczonych filmów, których nie da się odtworzyć. Postanowił zrealizować je od nowa. Nie są jednak pokazane jeden za drugim, lecz układają się tak, by najpierw rozpocząć jak najwięcej wątków, a potem je pozamykać. Ze względu na ogrom szczegółów opisałem roboczo wszystkie poziomy filmu i przedstawiłem na wykresie poniżej. W tekście używam tych samych określeń, dla ułatwienia lektury. Zaczyna się od prologu-anegdoty napisanej przez Johna Ashbery’ego. Przed nami stoi Marv (Louis Negin), starszy mężczyzna w jedwabnym szlafroku, który opowiada o tym, jak poprawnie wziąć kąpiel. Ponieważ to pierwsza scena w filmie, nazwijmy ją POZIOMEM 0. Kiedy Marv kończy nas instruować, płynnie zmieniamy scenerię. Wchodzimy na pokład łodzi podwodnej SS Plunger z jej czterema załogantami. To POZIOM 1. Marynarze transportują niebezpieczny ładunek – wybuchową galaretkę – ale kończy im się tlen. Pogrążeni w rozpaczy, wysysają bąbelki powietrza z naleśników. Nagle ze śluzy wychodzi drwal Cesare (Roy Dupuis).

POZIOM 2 to historia dzielnego drwala, który rusza do jaskini bandytów, by odbić ukochaną Margot (Clara Furey). Na miejscu bohater musi przejść niebezpieczne próby, którym poddaje go Wolf (Noel Burton), herszt porywaczy. Między innymi pojedynkują się na pstryknięcia palcami, stawiają wieże w podrobów i ważą jądra. Cesare wygrywa i zostaje przyjęty w poczet bandytów, choć robi to tylko dlatego, by łatwiej było odbić ukochaną. Ona jednak ucieka sama – zasypia i dzięki temu wychodzi z jaskini. Na POZIOMIE 3A jesteśmy we śnie Margot, która odgrywa różne role w Klubie Bez Nazwy. Jest kwiaciarką i śpiewaczką. Poza jej występem piosenkę The Final Derriere wykonuje jeszcze brytyjski zespół Sparks. To żart muzyczny o mężczyźnie (Udo Kier) z obsesją na punkcie tyłków. By się wyleczyć, regularnie odwiedza doktora, specjalistę od żądz, który robi pacjentowi lobotomię. W międzyczasie drwal Cesare ucieka z jaskini bandytów i nadal szuka Margot.

Tymczasem akcja przenosi się na POZIOM 3B pod wulkan, który miejscowe plemię próbuje uspokoić, składając przeróżne ofiary. Do krateru trafiają: ryba, ptak, opona, pas do pończoch i garść tapioki. Wulkan zasypia, a jego sen stanowi POZIOM 4A – opowieść o baronie (Slimane Dazi). Pewnego dnia budzi się i zauważa, że go obrabowano, a do tego zniknął ogrodnik. Zatrudnia więc nowego służącego (Jacques Nolot), który ukrywa, że jest skazańcem. Dobrze pracuje, a tymczasem jego pan odpoczywa. Kiedy baron znajduje w gazecie wzmiankę o kobiecie, która miała wypadek na motorze, wchodzimy na POZIOM 5A. Wspomniana bohaterka o imieniu Gong (Caroline Dhavernas) ląduje w szpitalu. Ma czterdzieści osiem złamań i jest w ciężkim stanie. Jednak doktor Deng (Paul Ahmarani) poświęca się opiece nad kobietą i przywraca ją do zdrowia. Niestety sam trafia w ręce Człowieka o Trupiej Twarzy (Lewis Furey) i w konsekwencji umiera. W tym czasie rodzi się więź między Gong a Xiao (Éric Robidoux), bratem Denga.

Wracamy na chwilę do historii barona, który coraz gorzej się czuje. Kiedy wierny służący-skazaniec dba o niego i sprowadza lekarza, opadają z niego kajdany. Tymczasem Zakazany pokój robi się coraz bardziej zawiły, bo właśnie wchodzimy na POZIOM 6A. Akcja przenosi się do pociągu, gdzie młodą, elegancką kobietę (Karine Vanasse) uwodzi znacznie starszy od niej kolejowy psychiatra, doktor Deane (Gregory Hlady). Ich rozmowa dotyczy szaleńca, który jedzie razem z nimi i całą drogę krzyczy wniebogłosy. Lekarz proponuje, by we dwoje przenieśli się do jego przedziału, gdzie jest bezpiecznie i nikt nie będzie przeszkadzał. Kobieta zgadza się, co kończy się pójściem do łóżka z Deanem. Po wszystkim doktor pokazuje swojej towarzyszce dziewczynkę, o której mówi, że jest jej wewnętrznym dzieckiem. Nagle trafiamy do wspomnień kobiety z pociągu, czyli na POZIOM 7A filmu. Śledzimy pożegnanie z matką, która w kaftanie bezpieczeństwa trafia do zakładu psychiatrycznego.