Seryjni mordercy. Najciekawsze fabularne biografie

Snowtown (2011)

John Bunting, Robert Wagner, James Vlassakis

Reżyserski debiut Justina Kurzela, zdecydowanie ciekawszy niż jego najnowsze dokonanie, czyli Assassin’s Creed. Brutalny, psychicznie wyczerpujący film zainspirowany “zabójstwami ze Snowtown”, które miały miejsce między 1992 a 1999 rokiem w południowej Australii i kosztowały życie dwunastu osób. Rolę lidera pełnił Bunting, stopniowo wciągający młodszych mężczyzn (w szczególności szesnastoletniego Jamiego) w swoją krucjatę skierowaną przeciwko homoseksualistom, pedofilom i ogólnie “słabym” członkom społeczeństwa. Nie jest to komfortowy seans.

Obywatel X (Citizen X, 1995)

Andrei Czikatiło

Śledztwo w sprawie Czikatiło mogłoby swobodnie posłużyć za książkowy wzór “jak nie należy prowadzić dochodzenia”. Trudno znaleźć w nim chociaż jeden element, który nie zostałby dokumentnie schrzaniony.

Urodził się na terenie ukraińskiej SRR w 1936 roku i jego najmłodsze lata były naznaczone widmem przerażającego głodu. W 1943 roku matka Andreia urodziła dziewczynkę, Tatianę, prawdopodobnie owoc gwałtu, co dla kobiet z jej okolic było wówczas chlebem powszednim. Inteligentny i oczytany, Czikatiło nie był jednak w stanie utrzymywać trwałych i zdrowych relacji z kobietami, łącznie z własną żoną, którą poślubił w 1963 roku. W 1970 został dyplomowanym nauczycielem, trzy lata później po raz pierwszy molestował seksualnie swoich uczniów, a w 1978 popełnił pierwsze udokumentowane morderstwo na dziewięcioletniej Yelenie Zakotnovej. Skazano go za pięćdziesiąt sześć morderstw dopiero w 1992 roku, wyrok został wykonany dwa lata później.

Obywatel X rekonstruuje to podnoszące włos na głowie amatorskie śledztwo, ale gwiazdą jest tutaj Jeffrey DeMunn w roli Czikatiło, któremu zdołał mimo wszystko nadać ludzki, przejmujący rys.

Złapać mordercę (To Catch a Killer, 1992)

John Wayne Gacy

W filmie widać pewne ambicje paradokumentalne, przez co niektórym odbiorcom może wydawać się suchy, wyprany z emocji i odautorskiego komentarza. John Wayne Gacy, skazany za trzydzieści trzy zabójstwa – dwadzieścia sześć ofiar pochował pod posadzką we własnym domu – przeszedł do historii jako “klaun zabójca”, ponieważ pojawiał się na imprezach charytatywnych i paradach w stroju klauna właśnie, zabawiając gawiedź, nawołując do wspierania szczytnych celów (jak na filar społeczeństwa przystało) i przy okazji typując przyszłe ofiary. W Złapać mordercę Brian Dennehy wykorzystał te fakty do stworzenia postaci na wzór doktora Jekylla i pana Hyde’a. Gacy’ego bawi frustracja śledczych i ekscytuje go manipulowanie nimi podczas swoistej zabawy w kotka i myszkę, czuje się bowiem bezpieczny jako szanowany członek społeczeństwa, który przecież “nie może być winny czegoś podobnego”.

U boku oskarżonego (Appropriate Adult, miniserial 2011)

Fred i Rosemary Westowie

Pod numerem dwudziestym piątym na ulicy Cromwell w Gloucester w Anglii Rosemary i Fred Westowie funkcjonowali w idealnej harmonii, jak przystało na małżeństwo tak doskonale rozumiejące wzajemne potrzeby. Fred lubił podglądać Rose podczas igraszek z klientami, nie przejmując się, że z tych spotkań co chwilę poczynały się dzieci. Od czasu do czasu z wizytą wpadał ojciec Rosemary, który też lubił się zabawić a to z córką, a to z wnuczkami. Kiedy któraś z córek próbowała się poskarżyć znajomym, kończyła tak, jak wszystkie ofiary Westów – bita, gwałcona, więziona, zamordowana i ukryta pod podłogą. Czasami zwabione do domu dziewczyny, kuszone obietnicą zatrudnienia w charakterze niani czy gosposi, miały więcej szczęścia i wypuszczano je żywe. Czasem Fred mordował i gwałcił bez udziału Rosemary, czasami Rosemary gwałciła i mordowała bez udziału Freda. Generalnie jednak trzymali się razem. We dwójkę przeciwko światu. U boku oskarżonego ogląda się od początku do końca ze wstrzymanym oddechem i opadniętą szczęką. Stopień autentyzmu osiągnięty przez Dominica Westa w roli Freda i Monikę Dolan w roli Rose jest nieprawdopodobny. On był w swojej roli tak przekonujący, że przebywająca planie w roli konsultantki Janet Leach (w serialu zagrała ją Emily Watson), pracownica społeczna pełniąca rolę opiekuna wobec Freda po jego aresztowaniu, bała się przebywać w pobliżu aktora. Dominic West przykuwa do ekranu od pierwszych sekund, gdy zaczyna ze swadą swoją mrożącą krew w żyłach opowieść, a widz, tak jak Janet, czuje się wciągnięty w wir deprawacji, okrucieństwa i całkowitej amoralności. Janet podjęła się roli, na którą w ogóle nie była przygotowana, na którą mało kto byłby przygotowany. Jej trauma, jak również niesprawiedliwe traktowanie, którego doświadczyła, jest treścią filmu w tym samym stopniu, co odrażające czyny stadła Westów.

Politechnika (Polytechnique, 2009)

Marc Lépine

Sprawca tzw. masakry w École Polytechnique w Montrealu, w 1989 roku zabił czternaście osób i ranił czternaście kolejnych. W większości były to kobiety (ucierpiało czterech mężczyzn), ponieważ czyny Lépine’a w założeniu miały być manifestem antyfeministycznym. Atakując studentki kierunków inżynieryjnych, protestował przeciwko zaburzeniu tradycyjnego podziału ról w społeczeństwie. Na koniec popełnił samobójstwo, a w pozostawionym liście (bagatela, trzy strony) oskarżał feministki o “złamanie mu życia”.

Politechnika to film w reżyserii Denisa Villeneuve’a, nakręcony rok przed słynnym Pogorzeliskiem. To fabularyzowana wersja wydarzeń, jak zaznaczono we wstępie – oparta na zeznaniach świadków, ale z udziałem fikcyjnych bohaterów (aby chronić prywatność faktycznych ofiar). Nakręcony w czerni i bieli, chłodny, staranny, ale jednocześnie nie epatujący krwią i przemocą film pełni rolę podobną, jak pokazana w jednej ze scen Guernica Picassa – budzi ciąg skojarzeń, które przeradzają się w refleksję nad naturą zła i efektem domina, jaki pociąga za sobą czyn jednego człowieka.

See No Evil: The Moors Murders (miniserial 2006)

Myra Hindley i Ian Brady

Piekielna para winna śmierci pięciorga dzieci między 1963 a 1965 rokiem w północnej Anglii. On był zafascynowany postacią Hitlera i ideologią nazistowską, ona farbowała włosy na jasny blond, żeby wpisać się w jego aryjskie upodobania. On fantazjował o popełnieniu zbrodni doskonałej, ona wyszukiwała doskonałe okazje. Hindley przez wiele lat próbowała przedstawiać się jako skrzywdzona, szantażowana i narkotyzowana ofiara Brady’ego i przekonywać opinię publiczną, że zasługuje na uwolnienie, ponieważ stała się “zupełnie inną kobietą”. U niego stwierdzono schizofrenię, ona została przez prasę określona mianem “ucieleśnienia kobiecego zła”. Nonszalanckie zachowanie obojga podczas rozprawy, na której jednym z dowodów była taśma z zapisem trzynastu minut agonii jednej z ich ofiar, dziesięcioletniej Lesley Ann Downey, wstrząsnęło wszystkimi. Ona zmarła w 2002 roku, on nadal siedzi i nigdy nie zabiegał o to, by było inaczej.

Dwuczęściowy miniserial pokazuje historię z perspektywy siostry Myry, Maureen, i jej męża Davida. Realizację poprzedziły dwuletnie przygotowania, obejmujące wywiady ze świadkami, rodzinami ofiar, śledczymi i krewnymi samych skazanych.

Zagadka zbrodni (Memories of Murder/Salinui chueok, 2003)

Morderca z Hwaseong

Film rekonstruujący śledztwo w sprawie pierwszej udokumentowanej seryjnej zbrodni w historii Korei Południowej. Między 1986 a 1991 rokiem dziesięć kobiet zostało brutalnie uduszonych. O sprawcy wiadomo tyle, że był młody, ważył około siedemdziesięciu pięciu kilogramów i miał grupę krwi B. Policja łącznie miała na celowniku dwadzieścia jeden tysięcy dwustu osiemdziesięciu podejrzanych, jednak morderstwa pozostają niewyjaśnione i często są porównywane ze sprawą Zodiaka. Śledztwo pozostaje formalnie otwarte ze względu na szczególną wagę, chociaż technicznie rzecz biorąc, w Korei morderstwo ulega przedawnieniu po piętnastu latach. W filmie dwaj miejscowi gliniarze, po raz pierwszy mierzący się ze sprawą podobnego kalibru, coraz bardziej uginają się pod presją, a ponadto ścierają z przysłanym ze stolicy doświadczonym detektywem, co prowadzi do katastrofalnych błędów. Warto zwrócić uwagę na zdjęcia.

Zgwałcone anioły (Violated Angels/Okasareta Hakui, 1967)

Richard Speck

W 1966 roku Richard Speck wdarł się do akademika zajmowanego przez studentki pielęgniarstwa, gdzie z zimną metodycznością obezwładnił, zastraszył, torturował i zamordował osiem z dziewięciu mieszkanek. Tylko jednej, Corze Amurao, udało się cudem uciec. Zgwałcone anioły, film zainspirowany tymi wydarzeniami, jest wizualnie intrygujący, niemniej z drugiej strony kontrowersyjny jak wszystkie filmy Kōjiego Wakamatsu, japońskiego reżysera chętnie pokazującego na ekranie nagość i seks w specyficznej, teatralnej aranżacji. Stylistyka Aniołów… dla wielu osób może się okazać niestrawna. Jeden z krytyków nazwał film “sadystyczną wizją mizogina bez żadnego ideowego uzasadnienia”, jednocześnie przyznając, że reżyser jest utalentowanym artystą. Film powstał w ciągu trzech dni, był w większości improwizowany i we wszystkie role wcieliły się amatorki.

Dla uzupełnienia i na zakończenie można jeszcze dorzucić kilka dodatkowych tytułów:

Helter Skelter (1976) – dochodzenie policyjne i proces sądowy w sprawie Charlesa Mansona i jego Rodziny;

Wyrok należy do nas (Vengeance Is Mine, 1979) – pod postacią Iwao Enokizu ukrywa się Akira Nishiguchi;

Five Daughters (miniserial 2010) – poświęcone ostatnim dniom życia pięciu ofiar Stevena Wrighta, zwanego Suffolk Strangler;

This Is Personal: The Hunt for the Yorkshire Ripper (miniserial 2000) – jak sam tytuł wskazuje, rzecz dotyczy śledztwa w sprawie Petera Sutcliffe’a w latach siedemdziesiątych;

Dr Crippen przed sądem (Dr. Crippen, 1963) – nie seryjny morderca co prawda, ale słynna sprawa doktora Hawleya Harveya Crippena jest na tyle ciekawa, że warto ją tutaj umieścić.

korekta: Kornelia Farynowska