Polskie SERIALE DLA MŁODZIEŻY. Pan Samochodzik, Tolek Banan i Tajemnica Sagali

Podróż za jeden uśmiech (1971)

https://www.youtube.com/watch?v=SbG0JjZc5kU

Mój ulubiony serial tandemu Jędryka–Bahdaj. Opowieść o kuzynach, Poldku i Dudusiu, którzy po zgubieniu pieniędzy na pociąg przemierzają całą Polskę, aby dostać się do swoich mam przebywających nad morzem. Z Krakowa nie jest to bliska droga, wobec czego w trakcie tytułowej podróży poznają mnóstwo ludzi, zwiedzają wiele lokacji, a przede wszystkim mają sporo czasu, aby zacieśnić między sobą więzi i przejść wewnętrzną przemianę uwarunkowaną przygodami, które wspólnie przeżyli. W rolach głównych wspomniany już wyżej Henryk Gołębiewski oraz Filip Łobodziński (dzisiaj tłumacz pracujący również przy filmach; przełożył między innymi piosenki do Króla lwa). Ten ostatni nie wspomina realizacji ze szczególnym rozrzewnieniem, nie tylko ze względu na trudne warunki w postaci upałów grzejących ubranego w garnitur aktora, lecz także na późniejsze szydercze nazywanie go Dudusiem na ulicy. Siedem części serialu zostało później skondensowanych w jeden pełnometrażowy film, ignorujący całkowicie wydarzenia z jednego z epizodów (głównie dlatego, że odcinek ten czerpał z jeszcze innej książki Bahdaja, Kapelusz za sto tysięcy). Tak jak w innych serialach z tamtego czasu, w drugoplanowych rolach wystąpili zasłużeni polscy aktorzy; tutaj chociażby Jan Machulski, Jerzy Turek czy wreszcie Alina Janowska w roli doświadczonej autostopowiczki. Bardzo udany mariaż kina drogi, opowieści o dorastaniu i przygody.

Samochodzik i templariusze (1971)

Robimy sobie przerwę od duetu Jędryka–Bahdaj, ale zostajemy przy adaptacjach literatury młodzieżowej. Tym razem do czynienia mamy z serialową wersją przygód bohatera stworzonego przez Zbigniewa Nienackiego (również autor scenariusza) o pseudonimie Pan Samochodzik. Gra go Stanisław Mikulski, którego najsłynniejsza rola Hansa Klossa zostaje tutaj uhonorowana krótkim fragmentem jednego z odcinków, gdzie przez chwilę w tle gra motyw przewodni ze Stawki większej niż życie (dzisiaj czytalibyśmy już pewnie teorie o jednym uniwersum). Sam Pan Samochodzik to historyk sztuki, nazywany nieraz polskim Indianą Jonesem. Kolejny przykład tego, że w serialach tamtej epoki mocno stawiano na przygodę, tajemnicę i odkrycia dokonywane przez sympatycznych bohaterów; najwyraźniej upatrywano w takiej konwencji formy atrakcyjnej dla dzieci wielu pokoleń, bez względu na to, czy oglądają to w dniu premiery, czy czterdzieści lat później. Okazuje się, że słusznie, bo przygody Samochodzika emitowane są do dzisiaj.

Gruby (1973)

Kolejna już adaptacja powieści (jej autorem jest Aleksander Minkowski, również współautor scenariusza). Pod tym mało subtelnym tytułem kryje się historia chłopca, który stara się wdrożyć w środowisko dzieci zamieszkujących na Dolnym Śląsku. Z racji jego tuszy nie przychodzi mu to łatwo, lecz oczywiście im dalej, tym bardziej udowadnia, że zasługuje na szacunek kolegów. Ciekawe jest tło akcji, bo umiejscowiono ją zaraz po zakończeniu drugiej wojny światowej, wobec czego serial nieraz przybliża widzom to, jak wyglądała tak świeża powojenna rzeczywistość (na przykład temat szabrowników). Zdjęcia powstawały w niewielkim śląskim mieście Mieroszów, co wywołało spore poruszenie pośród miejscowych. Na przestrzeni pięciu miesięcy powstało siedem odcinków serialu.

Stawiam na Tolka Banana (1973)

W serialach Stanisława Jędryki i Adama Bahdaja była już piłka nożna, polowanie na duchy i kino drogi, tym razem wchodzimy w środowisko tak zwanej trudnej młodzieży w postaci bandy dowodzonej przez tytułowego Tolka, uciekiniera z poprawczaka. Trzeba wspomnieć już na wstępie o słynnej Balladzie o Tolku Bananie śpiewanej w czołówce przez obsadę – piosenka ta, będąca utworem rozpoznawalnym nawet w oderwaniu od serialu, doczekała się potem coverów w wykonaniu zespołów Wilki i Strachy na lachy. Serial zdobył ogromne uznanie widzów; do tego stopnia, że wyemitowano go dwa razy z rzędu. Choć oglądanie przygód działającej pod wodzą Tolka Banana młodzieży daje dużo radości, to zagłębienie się w historię niektórych aktorów występujących w serialu zostawia uczucie smutnej refleksji; trójka z nich już nie żyje, z czego wcielający się w tytułową postać Jacek Zejdler (i dubbingowany przez Andrzeja Seweryna!) zmarł w wieku zaledwie dwudziestu pięciu lat. Powody jego śmierci są nieznane; jedna wersja mówi, że popełnił samobójstwo z powodu miłosnego zawodu, druga, że został zamordowany. W 1995 roku Jędryka nakręcił film dokumentalny o aktorach z serialu. W ostatniej scenie zbierają się oni nad grobem Zejdlera, a Andrzej Kowalewicz, serialowy Cygan (także już nieżyjący), gra na skrzypcach wspomnianą już Balladę. „A potem odszedł, odszedł daleko”…