Kino europejskie: ANDRIEJ TARKOWSKI

Magdalena Skorus

15 listopada 2018

REKLAMA

Postać “człowieka słabego” charakterystyczna jest dla wszystkich dzieł Tarkowskiego. Jest to zazwyczaj bohater służący wyższej sprawie, gotowy do poświęceń, pozbawiony samolubnej dumy i egoizmu. Cechuje go świadoma odpowiedzialność za własne i cudze życie, widzi sens swojego istnienia w walce przeciwko złu i wspina się na wyższy poziom duchowy. Postać ta u Tarkowskiego wykazuje bliskie podobieństwo z wzorcem w osobie Chrystusa. Tarkowski, podobnie jak wcześniej Puszkin, Dostojewski, Tołstoj, nadał swoim bohaterom cechy staroruskich “szaleńców chrystusowych”. Swoiste jurodostwo (obłąkanie), fenomen kultury dawnej Rusi, zaznacza się w filmach Tarkowskiego najpełniej dzięki tym postaciom, które postępują wbrew normom zachowania (np. Andriej Rublow czy Włoch Domenico z Nostalgii). Obecność tych postaci demaskuje grzechy i wady pozostałych. Działalność “jurodiwego” może być spowodowana upośledzeniem, bądź świadomym wyborem, np. Andriej Rublow, Nostalgia, Ofiarowanie.

Podobne wpisy

Filmy Tarkowskiego wyróżniają się poetyckością obrazu i rytmem. Reżyser stosował na szeroką skalę “montaż wewnętrzny” (czerpiący z procesów zachodzących w psychice postaci). Liczba ujęć w każdym kolejnym filmie reżysera stopniowo się zmniejsza. Tarkowski nie cenił zbytnio montażu krótkich fragmentów.

Najbardziej znaczącymi cechami formalnymi jego twórczości była głębia i precyzja obserwacji. Stosował proste środki wyrazu, które z czasem ewoluowały w stronę coraz surowszego ascetyzmu. Tarkowski uważał, że takie techniczne chwyty, jak podwójne, czy potrójne ekspozycje (także zdjęcia przez szkło, woale etc.) mają w sobie coś z ordynarnej dosłowności. Interesował go pewien ascetyzm formy. Realizował w większości filmy czarno – białe, gdyż uważał kolor w filmie za deformujący rzeczywistość. Kolor był dla niego czynnikiem odrealniającym obraz filmowy i treści, jakie on ze sobą niesie.

Filmy Tarkowskiego przepełnione są metaforami, aluzjami, podtekstami na wielu poziomach. Stanowią “teksty”, które trzeba czytać i analizować.

Filmografia

1958 – Zabójcy

1958 – Koncentrat

1959 – Dzisiaj przepustki nie będzie (A. Tarkowski / A. Gordon)

1960 – Mały marzyciel

1962 – Dziecko wojny

1969 – Andriej Rublow

1972 – Solaris

1975 – Zwierciadło

1979 – Stalker

1983 – Nostalgia