Kino europejskie: ANDRIEJ TARKOWSKI

Radziecka biurokracja żąda od reżysera daleko idących skrótów. Tarkowski kręci jednak w 1965 r. autorską wersję Andrieja Rublowa, co wywołuje liczne i ostre zarzuty ze strony władz. Film był poświęcony genialnemu średniowiecznemu malarzowi ikon, ale w zamyśle reżysera film mówił o problemach współczesności. Tarkowski pokazuje tu związki artysty z epoką i narodem oraz podkreśla cenę, jaką płaci jednostka za doświadczenia życiowe. Reżyser został oskarżony o nakręcenie filmu “nieodpowiedzialnego ideologicznie”, w związku z czym utrudniono mu dalszą pracę w zawodzie. Odgórną decyzją skierowano film na półkę. Tam leżakował przez cztery lata do dnia swojej premiery w 1971 r. Sposób dystrybucji filmu na terenie kraju umożliwiał obejrzenie go tylko nielicznym. Tarkowski zostaje bez pracy, ratuje się rolą ppłk. Boczwariewa w filmie Bohater Dalekiego Wschodu w reżyserii Aleksandra Gordona.

W 1968 r. współpracuje przy scenariuszu do filmu Taszkient, miasto chleba. W 1972 r. udaje mu się zrealizować Solaris według powieści Stanisława Lema. Krytyka, jak i sam reżyser uznaje ten film za nieudany. W 1975 r. pojawia się autobiograficzne Zwierciadło. Film zostaje odrzucony przez ówczesną krytykę ze względu na radykalnie nową strukturę narracji. Pechowa, pierwsza wersja Stalkera ulega uszkodzeniu w laboratorium, więc ostatecznie w 1978 r. Tarkowski realizuje film w niższym budżecie. Wokół filmu narasta kolejna fala kontrowersji – na Moskwę do dystrybucji przeznaczono zaledwie trzy jego kopie.

W marcu 1982 r. Tarkowski wyjeżdża do Włoch. Z rzeczywistego uczucia tęsknoty za krajem oraz pod wpływem osobistych przeżyć związanych z losem emigranta powstaje Nostalgia. Wrażenia z wędrówki po Włoszech reżyser zbiera w dokumencie Czas podróży. W 1984 r. na konferencji w Mediolanie, w obliczu narastających utrudnień i ograniczeń, reżyser ogłasza swoją decyzję o pozostaniu na Zachodzie. Podejmuje także długotrwałe próby ściągnięcia tam swoich najbliższych krewnych. Wkrótce w Szwecji powstaje ostatni film Tarkowskiego pt. Ofiarowanie, zrealizowany m.in. w gronie stałych współpracowników Bergmana. Film zostaje uhonorowany wieloma nagrodami w Cannes.

Pod koniec 1985 r. zmienia się kadra Stowarzyszenia Filmowców ZSRR. Podejmuje się starania o powrót Tarkowskiego do ojczyzny. Reżysera trawi już wówczas choroba nowotworowa. Andriej Tarkowski umiera na raka płuc w grudniu 1986 r.