FANDOM! Z czym to się je?

Odwołując się do etymologii słowa fandom, należy zaznaczyć, że wywodzi się z połączenia dwóch angielskich słów: fanatic, oznaczającego fanatyka, oraz kingdom, czyli królestwa. Wykorzystuje się je w celu opisania społeczności fanowskich, które skupione są wokół różnego rodzaju wytworów kultury popularnej.

Informacje ogólne

Najprościej rzecz ujmując, w przypadku fandomu mamy do czynienia z grupą ludzi, którzy aktywnie uczestniczą nie tylko w konwentach, ale również spotkaniach fanowskich czy komunikują się ze sobą za pomocą Internetu. Po raz pierwszy pojęcie to wykorzystane zostało do określenia miłośników fantastyki naukowej, niemniej powołując się na P. Siudę, można powiedzieć, że współcześnie służy do opisu grup fanowskich, które skupione są wokół poszczególnych wytworów kultury popularnej: filmów, komiksów, książek czy seriali telewizyjnych. Istnienie fandomu nie jest możliwe, jeżeli nie występują osoby, które tak działają i udzielają się w danej grupie w sposób aktywny. Mamy bowiem do czynienia z fanami, którzy warunkują dalszy rozwój społeczności fanowskiej.

Koncentrując się na charakterystyce, warto podkreślić, że w większości fandomów obecna jest hierarchia. Co prawda na ogół jest ona prawie niewidoczna, niemniej zdarzają się sytuacje, kiedy niektórzy fani wywyższają się ze względu na to, iż znacznie dłużej niż inni przynależą do określonej społeczności. W niektórych sytuacjach hierarchia warunkowana jest między innymi poprzez poziom zaangażowania.

Mimo iż fani funkcjonują w ramach grupy, starają się ustawicznie utrzymywać swój indywidualizm. W poszczególnych fandomach da się zauważyć różne poglądy, inny poziom zaangażowania czy odmienne sposoby udzielania się w takiej społeczności. Na chwilę obecną nie ma żadnych określonych reguł na to, jak dana osoba powinna się zachowywać, by być fanem.

Trochę historii

Badacze fandomu nie są jednak zgodni co do tego, w którym dokładnie momencie powstał pierwszy fandom. Na podstawie tekstu Edukacyjne i wychowawcze aspekty uczestnictwa w społecznościach fanów (fandomach) możliwe jest uznanie, że pierwsza społeczność powstała w roku 1813, kiedy to pojawiła się książka Duma i uprzedzenie. W kolejnych latach fani tworzyli bowiem własne amatorskie powieści o dalszych losach ulubionych bohaterów. Zdaniem niektórych jako pionierskie fandomy należy wskazać grupy science fiction, które pojawiły się na początku XX wieku. Co prawda początkowo nie były one zbytnio rozbudowane, a społeczność cechowała się tym, że była dość nieliczna.

Wszystko zmieniło się w latach 30., kiedy to Hugo Gernsback zapoczątkował pierwszy amerykański fandom fantastyki naukowej. Na łamach czasopisma “Amazing Stories” zachęcał on czytelników do pisania listów ze swoimi przemyśleniami na temat poszczególnych tekstów. W konsekwencji większość z nich zaczęła nie tylko korespondować ze sobą, ale również regularnie się spotykać. Rok 1934 to początek pierwszego oficjalnego fandomu, który występował pod postacią Science Fiction League.

W przypadku społeczności fanowskich mamy do czynienia ze wspólnotą jednostek, które na podobnym poziomie dzielą między sobą fascynację danymi wytworami kultury. Mowa w tym przypadku między innymi o fandomie literatury, muzycznym czy medialnym. Jeżeli chodzi o ostatni z przykładów, to należy zaznaczyć, że koncentruje się on na produktach związanych z kinem oraz telewizją. Współcześnie najbardziej zauważalny i aktywny jest fandom miłośników seriali telewizyjnych, stanowiący jeden z odłamów fandomu medialnego.

Koncentrując się na kategorii serialowych fandomów, nie można zapominać, że jest ich niezmiernie dużo, przy założeniu, że liczbie seriali prawdopodobnie odpowiada liczba fandomów. Odróżniają się jednak od siebie nie tylko wielkością, ale i aktywnością oraz powszechnością, co przekłada się w sposób bezpośredni na bycie dostrzeganym przez osoby, które nie mają nic wspólnego ze społecznościami fanowskimi.

Jako pierwszy znany fandom serialu wskazuje się Trekkies, czyli fanów produkcji telewizyjnej Star Trek, który funkcjonuje do dzisiaj. Istotne jest, że mamy do czynienia ze społecznością, która jest niezwykle zróżnicowana wewnętrznie. Chodzi bowiem o podział na fanów wyłącznie serialu oraz fanów produkcji filmowych pod marką Star Trek.