10 dowodów na to, że MOTHER! to kino biblijne, jakiego jeszcze nie było

Uwaga! Tekst aż roi się od spoilerów!

Od czasu do czasu trafi się taki film, który sprawia nam trudność, i którego – choć bardzo byśmy chcieli – nie jesteśmy w stanie poprawnie odczytać. Na skutek pomylenia własnej interpretacji z tą, którą w głowie miał twórca, często dane dzieło nie jest w stanie zademonstrować swych walorów w pełnej krasie. Tak jak stało się z ubiegłorocznym filmem mother!

To była bardzo ciekawa i przemyślana kampania promocyjna. Nowy film Darrena Aronofsky’ego intrygował najpierw tytułem i charakterystyczną czcionką, potem świetnym plakatem, a na końcu tajemniczym zwiastunem. Inteligentny twórca, świetna obsada, zagadkowa fabuła – cóż mogło pójść nie tak? Wszystko. Publika i krytyka podsumowała mother! w dużej mierze negatywnie. Film zaliczył w kinach sromotną klapę, spadły także nominacje do Złotych Malin. Miało być arcydzieło, wyszła sromotna porażka.

Ale czy na pewno?

Nasz recenzent, Dawid Myśliwiec, skwitował film stwierdzeniem, „że Aronofsky nakręcił film dla samego siebie”. I trudno się z tym nie zgodzić, gdyż mother! może sprawić niejednemu widzowi poważny problem z uwagi na swoją dogłębną enigmatyczność. Ja jednak po seansie poczułem się żywo zaintrygowany nowym tworem reżysera Pi i mając jedną interpretację w głowie, począłem drążyć, na ile jest ona uzasadniona. I miałem rację – ten film faktycznie opowiada o dramacie twórcy, jego relacji z dziełem oraz procesem tworzenia, ale w nieco innym wymiarze, powiedziałbym, tym esencjonalnym. Po analizie nie mam już bowiem wątpliwości, że mother! to nic innego jak biblijna opowieść, bazująca na Księdze Rodzaju, przykryta jednak – dla niepoznaki – zgrabnym płaszczem alegorii.

Nie wierzycie? Oto dziesięć dowodów na potwierdzenie tej tezy. Spróbujcie jeszcze raz zastanowić się nad filmem, przy założeniu, że…

1. Bóg i Matka

Postać grana przez Javiera Bardema, On – czyli artysta cierpiący na twórczy uwiąd – to starotestamentowy Bóg. Z kolei jego młoda żona, Matka, w którą wciela się Jennifer Lawrence, to najprawdopodobniej Maryja – ma to sugerować jej ciąża. Można też interpretować tę postać jako Matkę Ziemię, Matkę Naturę, z którą Stworzyciel nawiązał wyjątkową relację, z czego powstał świat. Na skutek jednak swego ślepego dążenie do atencji, ten drugi doprowadza związek do upadku.

2. Raj utracony

Dom, w którym rozgrywa się akcja, to oczywiście biblijny raj. Znamienne jest pełne naturalnego piękna otoczenie domostwa. Przebieg wydarzeń także nie pozostawia wątpliwości – przybysze w końcu nadużywają gościny oraz przywilejów, za co zostają odpowiednio ukarani. Warto zwrócić uwagę na rozlokowanie w domu wielu kształtów oktagonu. Ośmiokąt ma znamienną symbolikę w chrześcijaństwie, gdyż podobnie jak ósemka ma odnosić się do boskiej tajemnicy stworzenia, połączenia nieba i ziemi (okrąg wpisany w kwadrat) oraz do “ósmego dnia tygodnia”, czyli wieczności.

3. Adam i Ewa

W pewnym momencie małżeństwo nawiedzają tajemniczy goście. Postaci grane przez Eda Harrisa i Michelle Pfeiffer to biblijna pierwsza para – Adam i Ewa. W filmie zachowana została także kolejność tworzenia. Najpierw do domu przybywa mężczyzna. W nocy czuje się źle, ale On obdarza go opieką. Widać w jednym z ujęć, że jest ranny w okolicy żebra. Żebra, z którego według przypowieści ukształtowała się Ewa. Ta pojawia się w domostwie następnego dnia, gdy Adam czuje się już lepiej.

4. Zakazany owoc

Podczas oprowadzania gości po domu, zaprezentowany zostaje wyjątkowy klejnot, który stanowi oczko w głowie właściciela i którego pod żadnym pozorem nie można tykać. To rzecz jasna zakazany owoc – wyzwanie wierności, narzucone Adamowi i Ewie. Pokusa jednak okazuje się być zbyt wielka. Gdy klejnot zostaje zniszczony, Pan Domu po raz pierwszy znacząco unosi się gniewem.

5. Kain i Abel

W pewnym momencie Kobieta i Mężczyzna zostają przyłapani przez Matkę na współżyciu. Po niedługim czasie, gdy atmosfera powoli zaczyna się psuć, na scenę wchodzą dwaj bracia, synowie Kobiety i Mężczyzny (w których, co ciekawe, wciela się autentyczne rodzeństwo Gleesonów). To Kain i Abel. W domu wywiązuje się konflikt. Na skutek pozbawienia starszego syna prawa do pierworództwa, dochodzi do bratobójstwa. Starszy zabija młodszego, gdyż według niego ten drugi cieszył się większym uznaniem w oczach Mężczyzny.