Najbardziej KONTROWERSYJNE filmy wszech czasów. Ranking czytelników

20. Zły porucznik (1992) (ex aequo)

Pamiętam ten moment, kiedy film Ferrary widniał na półkach wypożyczalni kaset wideo, na okładce nagi Harvey Keitel, ostrzeżenie o granicy wieku, że obraz przeznaczony jest dla widzów od lat 21. Na odwrocie pudełka opinie krytyków, że film spowoduje rozpacz, że nigdy nie zostanie pokazany w Polsce, a Oliver Stone nazywa go najlepszym kryminałem od czasu Francuskiego łącznika. Rzeczywiście postać tytułowa została ukazana bez pardonu jak na kino amerykańskie w tamtym czasie. Pozbawiony moralności glina szuka gwałcicieli zakonnicy jednocześnie szukając zbawienia. Wokół wielkomiejski brud, cynizm i obojętność, którymi nasiąknął tytułowy porucznik. Najbardziej omawiany film z ręki Ferrary obraził wielu odbiorców świeżo po seansie w sensie mentalnym i w kwestii wiary katolickiej. Harvey Keitel dał pokaz bardzo przekonującej gry, niewielu aktorów byłoby stać na taką odwagę. [Krzysztof Dylak]

20. Pies andaluzyjski (1930) (ex aequo)

O tym, że senne marzenia potrafią wzbudzać niemałe kontrowersje, widzowie przekonali się już w 1930 roku, kiedy to premierę miał sztandarowy film surrealistyczny – Pies andaluzyjski. Podobno reżyser, Luis Buñuel, przed jego pierwszym seansem wypełnił swoje kieszenie kamieniami, profilaktycznie ubezpieczając się na wypadek skrajnie negatywnego przyjęcia filmu – i nic dziwnego… Wiadomo, że nowatorski montaż oraz symboliczne epatowanie turpistycznymi obrazami szokowało wówczas dużo bardziej niż dziś, ale mimo to scena przecinania gałki ocznej brzytwą na tym nieznośnym zbliżeniu nadal wywołuje ciarki lub stanowi pionierskie kinematograficzne źródło ommetafobii (niektórych migawek nie da się już odzobaczyć). [Dominika Nowicka]

18. Dom, który zbudował Jack (2018)

Naczelny manipulator i prowokator powrócił po latach banicji. Drzwi Cannes ponownie się dla niego otworzyły po realizacji Domu, który zbudował Jack, czyli filmu, który niejako podsumowuje jego artystyczny sposób wyrażania swoich myśli. A że jest to bardzo zuchwała sylwetka seryjnego mordercy podlana dosadnym, kwaśnym sosem autoironii, łamiąca zasady thrillera, upatrująca zbrodnie jako wyznacznik kultury i sztuki, nie dziwi fakt, że nie obyło się bez uzasadnionych kontrowersji. Duńczyk jest w swoim żywiole, ponownie grając na nerwach, zaś pod jego okiem Matt Dillon wreszcie pokazał, na co go stać. [Krzysztof Dylak]

17. Borat: Podpatrzone w Ameryce, aby Kazachstan rósł w siłę, a ludzie żyli dostatniej (2006)

Przewrotna komedia, polegająca na serwowaniu dowcipów z pokerową (acz zarazem niezwykle barwną) miną i przekonywaniu ludzi do prawdziwości eksperymentu, w którym nieświadomie uczestniczą. Tak więc stworzone przez Sachę Barona Cohena, rzekomo pochodzące z Kazachstanu indywiduum ostro jedzie po bandzie, w przepiękny sposób obrażając i wprowadzając w konsternację wszystkich na swojej drodze – od feministek, przez Żydów, a na widzach skończywszy. O sile tego projektu, jak i celności dowcipu świadczą właśnie liczne kontrowersje, które spowodował, wliczając w to niezadowolenie pośród władz samego Kazachstanu. Dziś, po blisko 15 latach od premiery, powstanie takiego filmu byłoby zapewne odebrane jeszcze bardziej negatywnie (o ile w ogóle byłoby możliwe), co tylko podkreśla regres amerykańskiej komedii i jawną cenzurę nie tyle kina, co ludzkich zachowań i wrażliwości, jakiej zachodnia kultura dobrowolnie się poddała w minionej dekadzie. [Jacek Lubiński]

16. Nekromantik (1987)

Zakazane w wielu krajach dzieło Jörga Buttgereita jest realizacyjnie tworem niemal amatorskim, ale samo w sobie przekłada się to znakomicie na atmosferę brudu i zgnilizny tak świata przedstawionego, jak i jego bohaterów. Zajmujący się usuwaniem zwłok po wypadkach Rob ma zapędy nekrofilskie, które dzieli z żoną. Kiedy pewnego dnia zabiera do domu szczątki mężczyzny, stają się one dla Betty ważniejsze od jej męża – wystarczy kawałek rurki i nałożony na nią kondom, aby przybyłe truchło zaczęła traktować lepiej niż Roba. Wkrótce mężczyzna traci pracę, żonę, zwłoki i chęć do życia.
John Waters nazwał Nekromantik pierwszym w historii filmem erotycznym dla nekrofilów. Coś w tym jest, choć może bardziej niepokojący jest fakt, że reżyseria Buttgereita, sposób, w jaki prowadzi tę mroczną opowieść, oraz muzyka, z przepięknym motywem fortepianowym na czele, uderzają w widza z siłą niepodobną do typowo horrorowej opowieści. Dominuje tu groza i makabryczny humor, ale jest też zaskakująca ckliwość, a przede wszystkim tragizm człowieka, dla którego śmierć była potrzebą życia, słodko-gorzką obsesją. Wejście w psychikę głównego bohatera nie jest przyjemne, ale skłamałbym, gdybym napisał, że nie miałem przy tym pewnej satysfakcji. [Krzysztof Walecki]

15. Głębokie gardło (1972)

Kultowe porno zwłaszcza pośród hipsterów, którzy próbują udowodnić, chyba przede wszystkim sobie, że w porno chodzi o coś więcej niż wywołanie podniecenia u widza, głównie męskiego, chociaż ostatnimi czasy dla kobiet również zaczęto kręcić ten rodzaj filmów i jak dla mnie, jako mężczyzny, jest całkiem skutecznie pobudzający. Co do Głębokiego gardła, sam zaliczyłem kilka spotkań towarzyskich, gdzie film Damiana uzupełniał nadęte intelektualnie tło do picia wódki i obmacywania się po kątach. Przyznam się, że jego drętwość nie zrobiła na mnie wrażenia, bo o ile trudno stwierdzić na filmach pornograficznych, czy aktorki faktycznie są podniecone, to u Damiano nawet męskie członki miały duże trudności z powstaniem. Generalnie aktorzy bardzo się starali, a koleżanki im usilnie w tych staraniach chciały pomóc. Trzeba podkreślić, że mimo sukcesu największą ofiarą widzowskiej miłości do Głębokiego gardła jest niewątpliwie Linda Lovelace. Jej życie poukładało się tak karkołomnie, jak główny motyw filmu Damiana. Nawet dzisiaj w świecie japońskiego weird porno sam pomysł umieszczenia łechtaczki w gardle wydaje się jednak zbyt abstrakcyjny, żeby można było z niego wycisnąć przynajmniej udające zaangażowanie w potrzeby widza porno. [Odys Korczyński, fragment zestawienia]

14. Requiem dla snu (2000)

Po 20 latach od premiery drugi pełen metraż autora mother! wciąż jest uznawany za jeden z najbardziej niepokojących filmów, jakie kiedykolwiek powstały. Choć Requiem… przedstawia historię czterech uzależnień, a narkotyki pozostają piątym bohaterem, to nie tematyka tragicznych skutków nałogu czyni go aż tak przejmującym i trudnym do zniesienia. Co prawda losy Harry’ego, Marion i Tylera to równie proste, co niezmiennie przerażające historie upadku heroinistów, to jednak zestawione z opowieścią Sary nabierają szerszego wymiaru. Straszliwy koniec matki Harry’ego, która nie miała potrzeby dawać w żyłę, a chciała po prostu schudnąć, czyni z Requiem dla snu studium złożonej natury nałogu, u podstaw którego stoi ludzka obsesja na punkcie eskapizmu. Pożądanie i pogoń za marzeniem. Koniec całej czwórki jest wstrząsający nie tylko dlatego, że sceny zjazdu po heroinie, amputacji, elektrowstrząsów i upadlania się seksualnego za działkę są szokujące, ale też dlatego – a może przede wszystkim dlatego – że sprowadza na widza brutalną deziluzję. Telewizja, jedzenie, sukces, zioło, speed, heroina – to wszystko to samo. Narzędzia, którymi podtrzymujemy stan dysocjacji, w którym możemy snuć senne marzenie o innych nas samych, innych niż w trwającej chwili. Jutrzejszych, przyszłomiesięcznych, przyszłorocznych, szczuplejszych, bogatszych, szczęśliwszych. Niestety brak kontaktu z rzeczywistością zmienia piękny sen w koszmar. Pogoń za marzeniem zdaje się być według Darrena Aronofskiego jednoznaczna z pogonią za ułudą i dlatego tym filmem odbiera nam nadzieję. W jej miejsce pozostawia gorzką diagnozę człowieczeństwa, zgodnie z którą naszą naturą jest marzyć o wielkości, ale dążyć do autodestrukcji. [Weronika Lipińska]

13. Pasja (2004)

Pasja wzbudzała po premierze kontrowersje na różnych polach – Gibsonowi zarzucano antysemityzm, niezgodność z historią oraz skupienie się na ukazywaniu przemocy zamiast na przesłaniu i naukach Jezusa. Rzeczywiście, natężenie brutalności jest tu wyjątkowo duże, co więcej – sceny tortur zrealizowane są niezwykle realistycznie, w czym ogromna zasługa doskonałej charakteryzacji oraz bardzo przekonującego aktorstwa Jima Caviezela. Abstrahując jednak od kontrowersji i kwestii religijnych, a skupiając się na stronie czysto filmowej, Pasja robi wrażenie przywiązaniem do detali (aktorzy posługują się wymarłym językiem!), zachwyca zdjęciami, monumentalną ścieżką dźwiękową i porusza nawet z ludzkiej strony, żeby wspomnieć choćby pięknie zrealizowany wątek matczynej miłości. Na pewno zostaje w głowie. [Łukasz Budnik]

12. Urodzeni mordercy (1994)

Urodzeni mordercy Olivera Stone’a to nie tylko pobudzający film o niepokornej miłości. To film przede wszystkim o celebryzacji morderców i usprawiedliwianiu ich przestępstw. Mickey i Mallory Knox to najsłynniejsza para zabójców, przemierzająca wesoło drogę 666. Zabijają kogo popadnie – kelnerki, policjantów, przypadkowych przechodniów – a mimo to zostają okrzyknięci najsłynniejszą medialną parą oraz zyskują rzeszę fanów. W telewizji zaś Mickey tłumaczy, że morduje każdy z nas – człowiek zabija, wycinając drzewa, a nazywa to przemysłem. Dwójka kochanków zostaje ukazana w tak czuły, urzekający sposób, że nie sposób im nie kibicować. Zostają przedstawieni jako wolne duchy, niezrozumiali bohaterowie romantyczni, tak więc szybko stają się dla widza ulubioną parą ekranowych zwyroli. [Maja Budka]

11. Ostatnie tango w Paryżu (1972)

Historia podstarzałego Amerykanina, który cierpi po samobójczej śmierci żony, oraz jego relacji z młodziutką Francuzką, nie pozostawia widza obojętnym. Seks między tą dwójką jest brutalny, sadomasochistyczny, w pewnym sensie upadlający – oni nawet nie chcą znać swoich imion, niemal nie rozmawiają, a to, co dzieje się w wynajmowanym na potrzeby schadzek mieszkaniu, nie ma nic wspólnego z tym, jak zachowują się po wyjściu z niego. Kontrowersyjny jest już sam film, ale skandal wywołały też doniesienia z planu. Mówiło się, że aktorka Maria Schneider została zmuszona do zagrania sceny gwałtu, a w trakcie kręcenia naprawdę dochodziło do przemocy. Reżyser Bernardo Bertolucci później temu zaprzeczał, ale sprawa zaczęła żyć swoim życiem. [Karol Barzowski]