WIDMOWA FILMOTEKA. Filmy, których nie było – część III
Czas na kolejną – po częściach pierwszej i drugiej – odsłonę zestawienia prezentującego bardzo interesujące przedsięwzięcia filmowe, które z rozmaitych powodów nie zostały zrealizowane.
„1984”
Jak dotąd powstało co najmniej sześć ekranizacji słynnej powieści George’a Orwella (więcej na ten temat tutaj), ale w tym przypadku chodzi o niezrealizowany film Paula Greengrassa. Pierwsze wzmianki na temat nowej filmowej wersji Roku 1984 sięgają marca 2012 roku, kiedy to konsorcjum hollywoodzkich firm producenckich ogłosiło, że udało mu się zabezpieczyć prawa autorskie do książki Orwella. Dwa i pół roku później pojawiły się informacje, że scenariusz autorstwa Jamesa Grahama wyreżyseruje Paul Greengrass. W 2017 roku skrypt uległ zmianom w świetle wyborów prezydenckich w USA rok wcześniej, które wygrał Donald Trump. Ale po trzech latach Graham wyznał, że projekt został zawieszony: „Książka jest tak cholernie doskonała, że powiedzieliśmy sobie: »Zatrzymajmy się na chwilę«. Świat inwigilacji i technologii rozwija się tak szybko, że musieliśmy spojrzeć na niego z szerszej perspektywy”.
„The Big Brass Ring”
Na przełomie lat 70. i 80. Orson Welles napisał scenariusz o przyjaźni weterana wojny w Wietnamie ubiegającego się o prezydencki fotel i jego starszego, doświadczonego doradcy. Wellesowi nie udało się zebrać wystarczających środków finansowych, musiał więc zatrudnić aktora gwarantującego komercyjny sukces. Na liście kandydatów znaleźli się m.in. Robert Redford, Jack Nicholson, Clint Eastwood i Burt Reynolds; producenci obiecali Wellesowi, że jeśli uda mu się namówić do udziału jednego z nich, film zostanie sfinansowany. Pech chciał, że Redford był niedostępny, Nicholson zażądał zbyt wysokiej gaży, a Eastwood i Reynolds kręcili nosem na homoseksualne podteksty. Scenariusz został przerobiony przez F.X. Feeneya i George’a Hickenloopera i wyreżyserowany przez tego drugiego pod tytułem Droga do Białego Domu (1999), atoli ta wersja miała już niewiele wspólnego z pierwotną wizją Wellesa.
„The Blind Man”
To miało być kolejne po filmie Północ, północny zachód (1959) wspólne przedsięwzięcie Alfreda Hitchcocka (reżyseria) i Ernesta Lehmana (scenariusz). Historia zapowiadała się wcale obiecująco: niewidomy pianista jazzowy Jimmy Shearing odzyskuje wzrok po transplantacji; dawcą jest zmarły mężczyzna. Jimmy wybiera się z rodziną do Disneylandu, gdzie doznaje wizji bycia zastrzelonym i uświadamia sobie, że dawca został zamordowany, a wizerunek jego zabójcy jest nadal odciśnięty na siatkówce jego oczu. Zbrodniarz wybiera Jimmy’ego na swą kolejną ofiarę i rusza za nim w pościg. W głównej roli miał wystąpić James Stewart, ale kiedy Walt Disney obejrzał Psychozę, był tak wstrząśnięty, że zabronił Hitchcockowi kręcenia na terenie Disneylandu i projekt ostatecznie upadł. W 2015 roku niedokończony scenariusz Lehmana został zaadaptowany jako słuchowisko radiowe dla BBC.
„Chicago Loop”
Paul Theroux jest autorem powieści i książek podróżniczych, którego kinomani mogą kojarzyć z ekranizacji Wybrzeża moskitów (1986) Petera Weira i Chińskiej szkatułki (1997) Wayne’a Wanga. W latach 80. Theroux napisał scenariusz o człowieku prowadzącym podwójne życie: odnoszącego sukcesy biznesmena i seryjnego zabójcy. Po dokonaniu kolejnego morderstwa na jego trop wpada pracująca pod przykrywką policjantka, która zakochuje się w zbrodniarzu. Tekstem zainteresował się Nicolas Roeg, który zamierzał powierzyć główne role Jamesowi Spaderowi i Theresie Russell. Twórcy mieli nie lada problem, by przyciągnąć uwagę producentów – ofertę odrzucały kolejno wytwórnie MGM, Island i Cannon. Ostatecznie z filmu nic nie wyszło, więc w 1990 roku Theroux przerobił scenariusz na powieść pod tym samym tytułem (w Polsce ukazała się siedem lat później jako Pętla).
„Night Skies”
Po sukcesie Bliskich spotkań trzeciego stopnia (1977) Steven Spielberg wpadł na pomysł horroru science fiction o kosmitach, którzy dla odmiany mają złe zamiary wobec ludzkości. Za inspirację posłużyła historia wiejskiej rodziny z Kentucky, którą rzekomo sterroryzowali przybysze z kosmosu przypominający gremliny. W pierwszej wersji scenariusza pod roboczym tytułem Watch the Skies złowrodzy naukowcy z innej planety usiłują nawiązać kontakt z ziemskimi zwierzętami, a kiedy to się nie udaje, ich uwagę przyciąga rodzina farmerów. Spielberg powierzył rozwinięcie tego pomysłu scenarzyście Johnowi Saylesowi, z kolei stołek reżysera miał objąć Tobe Hooper. W końcu Spielberg uznał, że tematyka Night Skies jest dla niego zbyt mroczna i porzucił projekt, ale później wykorzystał z tekstu Saylesa motyw przyjaznego kosmity, który nawiązuje więź z chłopcem. I tak powstał E.T. (1982).
„Rhinoceros”
Zaliczana do klasyki teatru absurdu sztuka Nosorożec Eugène’a Ionesco została przeniesiona na ekran co najmniej dwukrotnie: w 1965 roku Jan Lenica stworzył krótkometrażową animację, a w 1973 roku Tom O’Horgan nakręcił pełnometrażową ekranizację z Gene’em Wilderem, Zero Mostelem i Karen Black. Ale jeszcze na początku lat 60. o sfilmowanie Nosorożca zabiegał Alexander Mackendrick, który napisał scenariusz i zamierzał podjąć się reżyserii. Do roli głównej przewidziano Tony’ego Hancocka, lecz fama o jego alkoholizmie zniechęciła sponsorów. Mackendrick usiłował wrócić do porzuconego projektu kilka lat później, tym razem z Peterem Sellersem jako gwiazdą. Producentom nie spodobał się jednak temat sztuki, czyli alegoryczna opowieść o faszyzmie rodzącym się w prowincjonalnym francuskim miasteczku, którego mieszkańcy stopniowo przemieniają się w nosorożce.
„Roadshow”
Historia współczesnego hodowcy bydła, który decyduje się na tradycyjny spęd, brzmi może niezbyt zachęcająco, ale w obsadzie mieli znaleźć się Jack Nicholson, Timothy Hutton i Mary Steenburgen, na stołku reżysera zasiadł zaś Martin Ritt, którego ostatecznie zastąpił Richard Brooks. Po zmianie kierownictwa wytwórnia MGM straciła zainteresowanie filmem, ale Huttonowi powiedziała, że powodem porzucenia projektu był atak serca przebyty przez Brooksa. Podejrzliwy aktor skierował sprawę do sądu, który orzekł, że MGM dopuściło się oszustwa i naruszenia umowy. Dzięki zeznaniom świadków wyszło na jaw, że Brooks nigdy nie był nawet zaangażowany w realizację Roadshow. Hutton mówił przed ławą przysięgłych, że MGM zwlekało z poinformowaniem go o anulowaniu filmu, pozbawiając go szansy na udział w innych filmach. Sąd nakazał wytwórni zapłacenie aktorowi 9,75 miliona dolarów.
„The Tempest”
Burza to jedna z najpopularniejszych sztuk Williama Szekspira, nie powinno zatem dziwić, że była wielokrotnie ekranizowana. Chodzi nie tylko o filmy Dereka Jarmana (1979), Paula Mazursky’ego (1982) i Julie Taymor (2010), ale także o obrazy zainspirowane tekstem Szekspira, takie jak western Droga do Yellow Sky (1946) Williama A. Wellmana, science fiction Zakazana planeta (1956) Freda M. Wilcoxa i awangardowe Księgi Prospera (1991) Petera Greenawaya, a nawet jeden z odcinków serii Star Trek zatytułowany Requiem for Methuselah (1969). O filmowej wersji Burzy marzył również Michael Powell, namówił nawet do występu Jamesa Masona i Mię Farrow, lecz realizację filmu uniemożliwił mu skandal wywołany Podglądaczem (1960). Obraz ten został potępiony przez brytyjskich krytyków, a jego twórca poddany ostracyzmowi przez tamtejszy przemysł filmowy i skazany na zawodowy niebyt.
„Up Against It”
W 1967 roku Joe Orton napisał scenariusz Up Against It z myślą o grupie The Beatles. Pisarz wykorzystał pomysły ze swoich poprzednich tekstów: Shades of a Personality, The Silver Bucket i The Vision of Gombold Provol, a w pisaniu pomagał mu jego kochanek Kenneth Halliwell. Orton wysłał skrypt do menadżera Beatlesów Briana Epsteina, lecz po długim okresie milczenia odesłano go bez żadnego komentarza. Przerobiony scenariusz trafił następnie do rąk producenta Oscara Lewensteina, który chciał obsadzić Micka Jaggera i Iana McKellena. Zaaranżowano spotkanie z Richardem Lesterem [reżyserem filmów z Beatlesami, Noc po ciężkim dniu (1964) i Na pomoc! (1965)]. Rankiem 9 sierpnia 1967 roku szofer samochodu, który miał zabrać pisarza na rozmowę z Lesterem, odkrył ciała Ortona i Halliwella w ich mieszkaniu. Halliwell zatłukł Ortona młotkiem i odebrał sobie życie.
„The White Company”
Arthur Conan Doyle jest najbardziej znany jako twórca Sherlocka Holmesa, ale ten brytyjski pisarz miał w swoim dorobku również utwory z gatunku fantasy i science fiction, romanse, literaturę faktu, sztuki teatralne, poezję i fikcję historyczną. Do ostatniej kategorii należy m.in. Biała Kompania z 1891 roku – powieść o oddziale XIV-wiecznych łuczników walczących w trakcie wojny stuletniej (jej tytuł zapożyczył Doyle od nazwy autentycznej jednostki najemników działających od 1360 roku na terenie dzisiejszych Włoch). Wielbicielem książki był John Ford, który podobno czytał ją regularnie od ósmego roku życia. W 1960 roku reżyser rozpoczął pracę nad ekranizacją Białej Kompanii, w której mieli wystąpić John Wayne, Laurence Olivier, Alec Guinness i Susan Hampshire. Nic z tego nie wyszło, ponieważ spadkobiercy Doyle’a zażądali zbyt wysokiego honorarium za prawa autorskie.
Maciej Kaczmarski