KINO EUROPEJSKIE: Peter Greenaway
“Jedyną ewentualną bronią artysty jest zachwyt nad różnorodnością natury i kultury i próba okiełznania chaosu narzędziem artystycznej ironii…”
- Peter Greenaway urodził się 5 kwietnia 1942 roku w Newport (Wielka Brytania).
- W pierwszej połowie lat 60-tych studiował na wydziale malarstwa w Walthamstow School of Art.
- W latach 1965-1976 pracował jako montażysta w Central Office of Information. W tym okresie rozpoczął swoją przygodę z kinem; realizował krótko- i średniometrażowe filmy, które szybko przyniosły mu uznanie na festiwalach międzynarodowych.
- W 1980 roku zadebiutował pełnometrażowym filmem fabularnym – był to Katalog wypadków. Ale dopiero kolejny film – Kontrakt rysownika – uczynił go sławnym.
- W 1994 roku Greenaway po raz pierwszy wystawił operę pt. Rosa, czyli koński dramat – od tego roku pracuje również jako reżyser spektakli operowych i teatralno-baletowych.
- Greenaway jest nie tylko reżyserem, ale także scenarzystą, aktorem, malarzem, montażystą, autorem zdjęć, krytykiem, pisarzem, organizatorem wystaw.
- Jako mały chłopiec był namiętnym kolekcjonerem owadów.
- 8-częściowa konstrukcja filmu Zet i dwa zera odpowiada 8 stadiom ewolucji według Darwina, natomiast liczba 7 w Brzuchu architekta jest nawiązaniem do siedmiu wieków architektury rzymskiej. Bardzo ważna jest dla reżysera liczba 92, będąca liczbą ofiar z Katalogu wypadków, liczbą gier z Wyliczanki czy apokaliptyczną liczbą Armageddonu. W najnowszym filmie Tulse Luper Suitcases mamy 92 walizki.
- Księgi Prospera nakręcone zostały na podstawie dramatu Szekspira pt. “Burza”, natomiast inspiracją dla filmu 8 & 1/2 kobiety było 8 i pół F. Felliniego.
- Greenaway przyznaje się do fascynacji filmami Alaina Resnaisa, ceni także filmy Godarda i W. Allena.
- Muzykę do wielu jego filmów skomponował Michael Nyman – ich drogi rozeszły się w 1991 roku.
- 1978 – Spacer przez H – Chicago Hugo Award
- 1980 – Katalog wypadków – British Film Institute Award
- 1981 – Dzieło Boże – Melbourne Short Films i Sydney Short Film
- 1987 – Brzuch architekta – Nominacja do Złotej Palmy na MFF w Cannes
- 1988 – Wyliczanka – Best Artistic Contribution na MFF w Cannes
- 1988 – Wyliczanka – Nominacja do Złotej Palmy
- 1989 – Kucharz, złodziej, jego żona i jej kochanek – Nagroda za reżyserię na MFF w Sitges (Hiszpania)
- 1995 – The Pillow Book – La Distincion Glace Gervais na MFF w Cannes
- 1996 – The Pillow Book – Nagroda za najlepszy film i zdjęcia na MFF w Sitges (Hiszpania)
- 1999 – 8 & 1/2 kobiety – Nominacja do Złotej Palmy na MFF w Cannes
- 2003 – Tulse Luper Suitcases – Nominacja do Złotej Palmy na MFF w Cannes
Zafascynowanie malarstwem, plastycznością obrazów, wizualność filmowego świata – aktorzy wielokrotnie wcielają się w rolę modeli pozujących do obrazu, natomiast plenery stanowią określone tło.
Brak podporządkowania fabuły aktorom czy intrydze – filmy Greenawaya są oparte wyłącznie na wyobraźni reżysera. Każdy film zaczyna się od idei, która staje się treścią opowiadanej historii (np. Zet i dwa zera – idea ewolucji, darwinizmu; Brzuch architekta – idea odpowiedzialności artysty wobec sztuki oraz idea nieśmiertelności; Dzieciątko z Macon – idea niewinności, którą świat chce zniszczyć, ponieważ się jej boi).
Stosowanie ironii, czarnego humoru, groteski.
Współgranie dźwięku i obrazu – muzyka podkreśla emocjonalną wymowę poszczególnych scen, pełni rolę swoistego komentarza do przedstawionych wydarzeń, a także wyraża i wyznacza strukturę fabularną (np. w Kontrakcie rysownika mamy 12 rysunków i odpowiadających im 12 fragmentów muzycznych).
Gloryfikacja istniejącej w sztuce mistyfikacji, imitowania rzeczywistości, istniejących fałszerstw, plagiatów, zapożyczeń (Zet i dwa zera – nawiązania do twórczości słynnego Vermeera – filmowym, fałszywym w tym przypadku Vermeerem staje się jeden z bohaterów – chirurg Van Meegeren).
Akcentowanie iluzyjności sztuki – Greenaway podkreśla w swoich filmach to, iż są one jedynie sztucznym tworem, nie mającym nic wspólnego z rzeczywistością – celem jest zbudowanie dystansu między widzem, a tym, co ogląda.
Wykorzystywanie różnego rodzaju zestawień, wyliczanek, statystyk (H jak House, Katalog wypadków, Śmierć w Sekwanie, The Pillow Book, Wyliczanka). Niezwykle istotnym elementem jego filmów jest także zafascynowanie porządkiem, symetrią, strukturą.
Podkreślanie opozycji “natura-kultura” (reżyser przyznaje jednak, iż oba te bieguny mają ze sobą coś wspólnego – oba są zaborcze w stosunku do jednostki ludzkiej).
Podobne wpisy
Poetyka nadmiaru, nawiązania do estetyki barokowo-manierystycznej – nagromadzenie rekwizytów, odwołania do innych dzieł – konkretnych obrazów, mitologii, literatury; powiązanie wątków z poszczególnych filmów, wielopoziomowość fabuły i konstrukcji filmowej.
Częste mieszanie piękna z turpizmem, sztuki z naturą, życia ze śmiercią.
Podporządkowanie filmowego świata regułom rządzącym w grach – widz sam musi te zasady odkryć po to, by zrozumieć sens danej historii.
Zafascynowanie cielesnością, fizjologią człowieka – bohaterowie rodzą się, umierają, jedzą, wymiotują – wszystko to ukazane jest w sposób dosłowny, bez upiększeń, naturalistycznie.
Eksperymentowanie z cyfrowymi technikami obróbki obrazu (nakładanie na siebie obrazów, łączenie ich z tekstem, miksowanie ścieżek).
Wybrane filmy krótkometrażowe, średniometrażowe i telewizyjne:
- 1966 – Drzewo (Tree)
- 1966 – Pociąg (“Train)
- 1967 – Rewolucja (Revolution)
- 1967 – Pięć pocztówek ze stolic (5 Postcards from Capital Cities)
- 1969 – Interwały (Intervals)
- 1971 – Erozja (Erosion)
- 1973 – H jak House (H is for House)
- 1975 – Okna (Windows)
- 1975 – Woda (Water)
- 1976 – Goole by numbers
- 1976 – Rekonstrukcja pionowych obiektów (Vertical Features Remake)
- 1977 – Drogi telefonie (Dear phone)
- 1978 – Spacer przez H (Walk through H)
- 1978 – 1-100
- 1979 – Zandra Rhodes
- 1980 – Dzieło Boże (Act of God)
- 1983 – Czterech Amerykańskich Kompozytorów (Four American Composers)
- 1984 – Making a Splash
- 1985 – W pokojach (Inside Rooms)
- 1988 – Fear of Drowning
- 1988 – Śmierć w Sekwanie (Death in the Seine)
- 1989 – A TV Dante
- 1989 – Hubert Bals Handshake
- 1991 – M jak Man, Music, Mozart (M is for Man, Music, Mozart)
- 1991 – A Walk Through Prospero’s Library
- 1992 – Rosa
- 1993 – Darwin
- 1995 – Stairs 1 Geneva
- 1995 – Lumiere i spółka (Lumiere et Compagnie)
- 1997 – The Bridge
- 1999 – Śmierć kompozytora (Death of the Composer)
Pełnometrażowe filmy fabularne:
- 1980 – Katalog wypadków (The falls)
- 1982 – Kontrakt rysownika (The Draughtsman’s Contract)
- 1985 – Zet i dwa zera (Zed and Two Noughts)
- 1987 – Brzuch architekta (The Belly of an Architect)
- 1988 – Wyliczanka (Drowning by Numbers)
- 1989 – Kucharz, złodziej, jego żona i jej kochanek (The Cook, the Thief, His Wife and Her Lover)
- 1991 – Księgi Prospera (Prospero’s Books)
- 1993 – Dzieciątko z Macon (Baby of Macon)
- 1996 – The Pillow Book
- 1999 – 8 i Pół kobiety (8 & 1/2 Women)
- 2003 – Tulse Luper Suitcases
- 2003 – Tulse Luper Suitcases, Episode 3
- 2004 – Tulse Luper Suitcases, Part 2
- 2004 – Wizje Europy (Visions of Europe fragment European Showerbath)
- 2005 – A life in suitcases
- 2007 – Nightwatching
- Kosecka B., Piotrowska A., Kocołowski W.: “Panorama kina najnowszego – 1980-1995”.
Wydawnictwo Znak. Kraków, 1997 - Stron internetowa: www.republika.pl/hegelmogiel/greenaway.htm
Tekst z archiwum film.org.pl.