“Łyżka nie istnieje”. Ciekawostki i UKRYTE ZNACZENIA w kultowym MATRIXIE

Jak niejednokrotnie podkreślałem w swoich tekstach dotyczących filmu Matrix, jest to dzieło o wyraźnie metaforycznym podłożu, z mnóstwem ukrytych detali i odniesień do filozofii, kultury oraz religii. Nie wszystko da się zauważyć po pierwszym, a nawet kilkakrotnym seansie. Niniejszym zestawieniem chciałbym zaprosić was do penetracji króliczej nory, by pokazać, jak głęboko ona sięga. Pamiętajcie jednak – łyżka nie istnieje!

Morfeusz – Matrix to film odnoszący się do hipotezy symulacji, balansujący w swej tematyce na granicy jawy i snu. Rzeczywistość zostaje podważona i zrównana z iluzją. Osobą koordynującą przebieg snu bohatera i jego dążenie do przebudzenia jest niejaki Morfeusz. W mitologii greckiej jest to imię przypisane nie tyle bogowi snu (bo tym był Hypnos), co marzeń sennych. Znamienne, prawda? Czym jest bowiem Matrix, jeśli nie marzeniem o wolności?

Zakodowane sushi – jednym z charakterystycznych elementów filmu jest pojawiający się już na starcie zielony kod. Zaprojektował go scenograf Simon Whiteley. Jakie było źródło jego inspiracji? Kod składał się głównie z japońskich znaków, które Whiteley skopiował z… książek kucharskich swojej żony. Warto zwrócić uwagę, że ilekroć Neo jest w Matrixie, kod ma zielonkawy odcień, tak jak na początku filmu.

Thomas Anderson – etymologia prawdziwego nazwiska głównego bohatera skrywa ciekawą tajemnicę. Imię Tomasz pochodzi z języka aramejskiego i oznacza bliźnięta. To oczywiste odniesienia do podwójnego żywota prowadzonego przez protagonistę – za dnia pracownika korporacji, a wieczorami hakera ukrywającego się pod pseudonimem Neo. Wszak w jednej ze scen Agent Smith zwraca się do Neo słowami: „Zdaje się, że toczyłeś podwójny żywot…”. Jeśli zaś chodzi o nazwisko, to oznacza ono syna człowieka, jako że jest to zlepek greckiego andros (mężczyzna, człowiek) i angielskiego son (syn). Może to oczywiście oznaczać, że protagonista był w istocie przedstawicielem ludzkości, jej pierwszym obrońcą, ale może też odnosić się do idei Syna Człowieczego zapożyczonej z judaizmu, oznaczającej Bożego wysłannika czasów ostatecznych.

Neo – drugie imię głównego bohatera, czyli jego alter ego, to nic innego jak nawiązanie do roli wybrańca, do której w swym działaniu protagonista ma dążyć. Gdy bowiem poprzestawiamy literki tej ksywy tak, by tworzyły angielskie słowo one, wyjdzie nam, że przeznaczeniem Neo od samego początku było zostać tym jedynym – mesjaszem ciemiężonej przez maszyny ludzkości. Neo to także z greckiego “nowy”, co oznacza ni mniej, ni więcej, a wyczekiwaną nową nadzieję dla świata.

Mesjasz – poza drugim imieniem w filmie znaleźć można kilka innych odniesień do mesjanizmu Neo, które czynią go odzwierciedleniem Jezusa Chrystusa. Neo jest wybrańcem mającym zbawić świat, a jego boskość objawia się za sprawą zmartwychwstania. Ale już w jednej z pierwszych scen twórcy umieścili sugestię misji, która ma spaść na barki bohatera. Podczas gdy Neo odwiedza grupka punków, ich lider w zamian za przysługę zwraca się do bohatera słowami: „Jesteś moim osobistym Jezusem Chrystusem…”.

Okulary – bohaterowie Matrixa noszą okulary marki Blinde. Firma szczyci się ręcznym wyrobem swoich produktów. Założyciel Blinde, Richard Walker, musiał wywalczyć sobie kontrakt do filmu, konkurując z takimi markami jak Ray-Ban czy Arnette. Ponoć Walker osobiście zaprojektował wszystkie okulary, działając w oparciu o imiona bohaterów.

101 – Neo mieszka w pokoju o numerze 101, co można interpretować na kilka sposobów. Może to być ukłon w stronę kodu binarnego i faktu, że w Matrixie rzeczywistość jest tylko symulacją. Może to być odniesienie do początku drogi bohatera. W Orwellowskim Roku 1984 z kolei w pokoju o tym numerze więźniowie konfrontowani byli z największymi swoimi fobiami i strachami, co może odwoływać się do doświadczanego przez Neo poczucia, iż ze światem, który go otacza, coś jest nie tak. Według najbardziej oczywistej interpretacji numer odnosi się do statusu Neo jako Jedynego. Podobnie po raz pierwszy spotykamy Trinity (z ang. Trójca) w pokoju 303.

Ukryte informacje – jeśli wciśniemy pauzę, podczas gdy Agent Smith otwiera akta Neo, będziemy mogli poznać niektóre z jego szczegółów biograficznych. Na przykład poprzednich pracodawców, datę urodzenia, imiona rodziców oraz… problem z autorytetem. Dowiemy się również, że Neo ukończył liceum, ale nie uczęszczał na studia. Z kolei jeśli zatrzymamy klatkę na komputerze Neo, zobaczymy, że przegląda wycinki z gazet o Morfeuszu, który jest poszukiwanym międzynarodowym terrorystą.

Switch – androgeniczna postać Switch (z ang. Przełącznik) miała być z początku mężczyzną w świecie rzeczywistym i kobietą w Macierzy. Oczywiście producenci się na to nie zgodzili. Po korekcie płci w 2012 roku Larry Wachowski przyjął imię Lana, a cztery lata później Andy zmienił imię na Lilly. Siostry Wachowskie podkreślały później, że decyzja producentów o pozostawieniu Switch kobietą nie przeszkodziła w ukryciu w Matrixie metaforyki odnoszącej się do transpłciowości. Sam koncept dwóch współistniejących rzeczywistości o tym właśnie opowiada.