STARVE ACRE. Ponury horror ludowy

Horror folklorystyczny w służbie analizy psychologii żałoby.

Anglia, lata 70. XX wieku. Wykładowca archeologii Richard, jegoa żona Juliette oraz ich chory na astmę syn Owen przenoszą się z wielkiego miasta do Starve Acre – rodzinnej posiadłości Richarda położonej na wiejskich obszarach hrabstwa Yorkshire. Po przeprowadzce zachowanie Owena ulega niepokojącym zmianom: chłopiec znęca się nad zwierzętami i wyznaje rodzicom, że słyszy szepty i gwizdy niejakiego Jacka – mitycznej, utożsamianej z diabłem istoty z lokalnego folkloru, o której opowiedział mu sąsiad Gordon. Chłopiec wkrótce umiera na skutek ataku astmy; Juliette wpada w głęboką depresję, Richard zaś całkowicie oddaje się pracy. Pewnego dnia mężczyzna odkopuje na terenie posiadłości szkielet zająca, który następnie składa w całość i umieszcza w pudełku. Szczątki w niewytłumaczalny sposób pokrywają się ciałem i futrem, a następnie ożywają. Wychodzi na jaw, że w przeszłości Starve Acre było miejscem dziwnych rytuałów odprawianych przez ojca Richarda.

Starve Acre to ekranizacja powieści Andrew Michaela Hurleya – brytyjskiego pisarza znanego w Polsce z książki Pustki (Costa Award 2015 dla najlepszego debiutu) i opowiadania Zielona kaskada ze zbioru Sezon duchów. Osiem upiornych opowieści na długie zimowe noce. Autorem adaptacji jest reżyser i scenarzysta Daniel Kokotajlo, którego pełnometrażowy debiut Apostasy (2017) otrzymał nominację do nagrody BAFTA. „Byłem pod wrażeniem poziomu szczegółowości, a także podejścia do opowiadania historii. Po lekturze książki rozmyślania o wiośnie, odrodzeniu i zmartwychwstaniu pozostały ze mną. Ta powieść przemówiła do mnie na pewnym religijnym, duchowym poziomie” – mówił Kokotajlo o Starve Acre. Filmowa adaptacja powieści Hurleya, w której główne role zagrali Matt Smith (Richard) i Morfydd Clark (Juliette), miała swą premierę w październiku 2023 roku na BFI London Film Festival, ale do szerszej dystrybucji kinowej trafiła dopiero w roku następnym.

Podobnie jak książka Hurleya, film Kokotajlo to połączenie ponurego horroru ludowego i dramatu psychologicznego. Z tego pierwszego zaczerpnięto ideę złowrogiej, nieokiełznanej potęgi natury i prastarych pogańskich obrządków, z tego drugiego – pogrążonych w rozpaczy młodych rodziców zmagających się ze stratą i żałobą. Wątek nadprzyrodzony (demoniczny zając, lokalne wierzenia, stare drzewo otoczone kultem itd.) i wątek realistyczny (stopniowe oddalanie się od siebie Richarda i Juliette po śmierci Owena) to dwie krzyżujące się ze sobą osie Starve Acre. Kokotajlo powoływał się m.in. na filmy grozy emitowane przez brytyjską telewizję w latach 70., takie jak A Warning to the Curious (1972) Lawrence’a Gordona Clarka i Murrain (1975) Johna Coopera, jeden z odcinków serialu Against the Crowd. Ale jego film nosi też wyraźne znamiona Nie oglądaj się teraz (1973) Nicolasa Roega, Penda’s Fen (1974) Alana Clarke’a oraz Lamb (2021) Valdimara Jóhannssona.

Do największych atutów filmu Kokotajlo należą gęsta, złowieszcza atmosfera, niespieszne tempo i nastrojowe zdjęcia: surowy krajobraz Yorkshire w obiektywie operatora Adama Scartha wywołuje zarazem zachwyt i niepokój, czyniąc zadość słowom Hurleya o „obaleniu idei, jakoby Anglia była zieloną i przyjemną krainą, i że jeśli się tam pojedzie, można odnaleźć spokój oraz schronienie”. Jak przystało na horror folklorystyczny, wieś w Starve Acre jest daleka od sielskiej, a przyroda nie daje ani spokoju, ani schronienia; jest raczej niepowstrzymaną i bezwzględną siłą, która odzyskuje to, co zabrali jej ludzie (jak mówił Kokotajlo, w pewnym sensie jest to opowieść o zemście natury). O ile jednak reżyserowi udało się wiarygodnie przedstawić bezbrzeżny smutek żałoby, o tyle gorzej poradził on sobie z tym, co w horrorze bodaj najważniejsze: z budowaniem napięcia i grozy. Mimo wszystko warto obejrzeć Starve Acre, bo brytyjskich horrorów folklorystycznych nigdy za wiele.