WRÓG CZY SWÓJ? Zestawienie filmów z wątkiem islamu

Religia islamska i powstała wokół niej kultura wciąż budzą niepokój, strach, a nawet wrogość. Nie bez znaczenia pozostaje oczywisty związek radykalnych przedstawicieli islamu ze światowym terroryzmem, a także restrykcyjne zasady postępowania w życiu. Faktem pozostaje, że islam przeniknął do Europy i Ameryki na stałe i religie islamska i katolicka – oraz związane z nimi kultury – funkcjonują obok siebie. Przyglądamy się filmom, które w najciekawszy sposób dotykają tematyki.

Mesjasz/Prorok

Monumentalne dzieło w reżyserii Moustaphy Akkada, nakręcone w tradycji najlepszego kina „sandałowego” w stylu Ben-Hura czy Dziesięciorga przykazań. Film przybliża historię islamskiego proroka – Mahometa. Postać i głos Mahometa nie mogły znaleźć się w filmie, gdyż nie pozwalają na to zasady islamu. Główny wątek dotyczy więc jego wuja, Hamzy, dzielnego wojownika, który pomaga krzewić słowo proroka wśród niewiernych, co daje początek nowej religii. Obraz został nakręcony dwukrotnie, a jego produkcja i pokazy były obarczone licznymi kontrowersjami. Ponadto ekipa nie została wpuszczona do Mekki, wobec czego zdecydowano się wybudować jej replikę, co zajęło ponad cztery miesiące. Wersja anglojęzyczna, przeznaczona na rynki zachodnie, została zrealizowana z udziałem Anthony’ego Quinna i Irene Papas. Budżet na film Akkada pozyskał między innymi z Maroka i Libii – jednak w tych krajach uznano za niestosowne, by role muzułmanów grali przedstawiciele innych religii. Całość nakręcono więc po raz drugi – tym razem z odpowiednimi wykonawcami. W wyniku tego religijnego i kulturowego sporu w obiegu funkcjonują dwie wersje. Amerykańska została doceniona artystycznie i komercyjnie w krajach zachodnich i Europie – natomiast w krajach bliskiego wschodu była zakazana przez ponad 40 lat. Dopiero w tym roku, między innymi za sprawą starań syna reżysera, Malika, film pokazano w Arabii Saudyjskiej. Uroczysta premiera odbyła się na zakończenie ramadanu. Ponadto, udało się nakłonić niemal wszystkie państwa islamskie do usunięcia filmu z „czarnych” list.

Persepolis

Animacja na podstawie popularnego komiksu pod tym samym tytułem. Autorka graficznej opowieści i współreżyserka filmu – Marjane Satrapi – dorastała w Iranie w latach siedemdziesiątych, w okresie rewolucji islamskiej, wojny z Irakiem i początków władzy Ruhollaha Chomejniego. Satrapi opowiada bardzo osobistą historię, nadając jej jednak uniwersalny wydźwięk. Dojrzewanie dziewczyny przypada tutaj na okres wielkich zmian społecznych, a rozczarowania i zawody dotyczą zarówno spraw osobistych, jak i tych nieco szerszych – narodowościowych i tożsamościowych. Bohaterka filmu podróżuje między Iranem i Wiedniem, by znaleźć się w zawieszeniu – ostatecznie, trudno jej zdecydować, którego miasta czuje się bardziej częścią. Premiera Persepolis była dużym wydarzeniem w 2007 – światowa publiczność była zachwycona nie tylko inteligentną, wzruszającą i dojrzałą opowieścią, ale także jej formą. Należy pamiętać, że dekadę temu animacja nie należała to najbardziej poważanych i poważnych form filmowego wyrazu, a przełomowy pod tym względem Walc z Baszirem pojawił się dopiero rok później. Perspepolis w jednym, krótkim filmie łączyło błyskotliwość i przenikliwość obserwacji z autorską, wyjątkową formą przekazu.

Cztery lwy

Dowód na to, że temat islamskiego terroryzmu może być potraktowany w sposób humorystyczny, a jednocześnie – inteligentny. Bohater filmu chce zginąć męczeńską śmiercią. Okazuje się, że prowadzenie świętej wojny wcale nie jest takie łatwe. Z pomocą trójki przyjaciół pragnie zorganizować zamach – wynika z tego komedia pomyłek, chociaż humor miesza się tu z gorzką refleksją. Christopher Morris – reżyser i współscenarzysta – nie śmieje się z religii, śmieje się raczej z absurdalnego i bezgranicznego zaufania do niej. W dodatku film przełamuje wizerunek stereotypowego terrorysty – okazuje się, że to właśnie ci z pozoru, poukładani, zasymilowani i sympatyczni ludzie z sąsiedztwa mogą okazać się największym zagrożeniem.