search
REKLAMA
Analizy filmowe

SZATAŃSKIE TANGO. I tak wszyscy zdechną

Tomasz Raczkowski

2 grudnia 2019

REKLAMA

Węgierski reżyser Béla Tarr nazywany bywa cesarzem slow cinema i trudno odmówić takiemu tytułowi trafności. Jego nazwisko w pewnych kręgach kinofilskich otoczone jest równie wielką estymą – a nawet czcią – co Bergmana czy Tarkowskiego, a rozwinięta przez niego na przestrzeni dekad autorska estetyka pozostaje wyznacznikiem awangardowego geniuszu dla rzeszy widzów oraz twórców filmowych. Przyjmując, że urodzony w Peczu artysta jest faktycznie „cesarzem” kina monumentalnie powolnej kontemplacji, a jego dokonania potraktujemy jako celuloidową koronę, to za jej najważniejszy klejnot uznać należy Szatańskie tango z 1994 roku. Ponad siedmiogodzinny film to niezwykła egzystencjalna podróż, łącząca hiperrealistyczne obrazy z wyrafinowaną metafizyką w skrajnie pesymistycznej i przygnębiającej wizji rzeczywistości.

Kontemplacyjny monument

Szatańskie tango to ekranizacja powieści László Krasznahorkaia pod tym samym tytułem, wydanej w 1985 roku. Jest to jednak ekranizacja szczególna – scenariusz powstał we współpracy reżysera z pisarzem, a pierwotny plan obu artystów zakładał niemal równoczesne premiery książkowej i ekranowej wersji Szatańskiego tanga. Ostatecznie prace nad filmem zostały wstrzymane (przede wszystkim z powodu niesprzyjających okoliczności politycznych na Węgrzech) i Szatańskie tango Béli Tarra doczekało się swojej premiery dopiero dziewięć lat po książkowym odpowiedniku. Być może ta zwłoka wyszła filmowi na dobre – w międzyczasie Tarr nakręcił Jesienny almanach i Potępienie (to drugie również we współpracy z Krasznahorkaiem), w których dokonała się ostateczna krystalizacja stylu reżysera, dzięki czemu, wkraczając na plan Szatańskiego tanga, Tarr był już artystą całkowicie dojrzałym i ukształtowanym. W efekcie powstało dzieło perfekcyjnie realizujące estetykę filmową Węgra, opartą na długich, kontemplacyjnych ujęciach, ponurych czarno-białych kadrach i posępnej atmosferze spowijającej bohaterów.

Żadna inna forma filmowa nie pasowałaby tak dobrze do niepokojącej, niespiesznie meandrującej między postaciami i wątkami historii stworzonej przez Krasznahorkaia. W Szatańskim tangu twórcy zabierają widzów na zapomnianą przez Boga i ludzi, na wpół wymarłą węgierską wieś, skąpaną w strugach jesiennego deszczu. Domyślać się można, że rzecz dzieje się w czasach mniej więcej współczesnych powstawaniu powieści i filmu, czyli gdzieś w drugiej połowie XX wieku – jest to jednak w zasadzie nieistotne, bo czas, tak jak i życie, w wizji Węgrów zamarł, a rzeczona wioska pogrążona jest w stagnacji, która trwać może równie dobrze i dziesiątki lat. Marazm ten przenika nagle wiadomość, że do osady wraca dwóch wagabundów, wyraźnie cieszących się wśród miejscowych niemal nabożną estymą – Irimiás i Petrina. Ich spodziewane przybycie staje się dla bohaterów wyczekiwanym przełomem, wokół którego organizuje się cała narracja. Nim jednak tak zarysowana intryga się rozwinie i rozwiąże, twórcy roztaczają naturalistyczną panoramę upadku, jakim jest życie mieszkańców wsi.

Choć ze względu na niespieszną dramaturgię i zbudowanie z długich, najczęściej milczących scen film Tarra może w pierwszej chwili sprawiać wrażenie kompozycji luźnej, przedkładającej swobodne śledzenie zdarzeń nad reżyserską dyscyplinę, w rzeczywistości ma on bardzo precyzyjną strukturę. Narracja podzielona jest na dwanaście rozdziałów, których układ i treść odzwierciedla dokładnie kompozycję książki Krasznahorkaia. Poszczególne epizody częściowo nakładają się na siebie, wiele zdarzeń widzimy dwukrotnie z różnych perspektyw, a następstwo chronologiczne bywa na dłuższe partie filmu wstrzymane, podczas gdy twórcy skupiają się na poszerzaniu historii „na boki” i obudowywanie głównego wątku kolejnymi osobistymi dramatami. Owe rozdziały układają się w dwie symetryczne części, odtwarzające kroki pojawiającego się w tytule tanga – sześć do przodu i sześć w tył. Szatańskie tango zmierza więc równomiernym, konsekwentnym krokiem ku intensywnej kulminacji, z której następnie się wycofuje, zamykając w ostatnich scenach symboliczny krąg.

Tarr odtwarza całość literackiego pierwowzoru, przenosząc na ekran wszystkie stworzone przez Krasznahorkaia sceny, dodatkowo każdy rozdział puentując rozbrzmiewającym zza kadru bezpośrednim cytatem z książki. Oferuje przy tym jednak coś więcej niż tylko całkowite i dosłowne zwizualizowanie powieści. Reżyser opowiada historię za pomocą własnego języka filmowego, nadając Szatańskiemu tangu autorski rys. Wraz z Gáborem Medvigyem (autorem zdjęć) i Ágnes Hranitzky (odpowiedzialną za montaż) Tarr wydobywa z materiału literackiego dziwną oniryczną płynność, pozwalając skrajnie realistycznym obrazom na swój sposób dryfować i przenikać się w czymś, co bardziej niż opowieść przypomina wyzwoloną z fabularnych ram filmową medytację. Co więcej, choć dialogi zaczerpnięte zostały wprost z książki, zgodnie z metodą reżyserską Béli Tarra większość scen jest częściowo improwizowana, w efekcie czego tekst ulega częściowemu przemontowaniu, a w wielu miejscach wręcz okrojeniu. To wzmacnia zagadkowy, uduchowiony wręcz ton filmu, dokonując subtelnych korekt znaczeń zaczerpniętych od Krasznahorkaia.

Avatar

Tomasz Raczkowski

Antropolog, krytyk, praktyk kultury filmowej. Entuzjasta kina społecznego, brytyjskiego humoru i horrorów. W wolnych chwilach namawia znajomych do oglądania siedmiogodzinnych filmów o węgierskiej wsi.

zobacz inne artykuły autora >>>

REKLAMA
https://www.perkemi.org/ Slot Gacor Slot Gacor Slot Gacor Slot Gacor Situs Slot Resmi https://htp.ac.id/ BERMAIN MAHJONG WAYS TANAM POHON BOCORAN MAHJONG TIPS AUTO WD JELAJAHI DUNIA MAHJONG WAYS 2 FITUR STRATEGI LANGIT JINGGA MAHJONG WAYS REZEKI TAK TERDUGA MELATI MEKAR MAHJONG WAYS UNTUNG GANDA MENCETAK SEJARAH BARU STRATEGI JITU MAHJONG WAYS 2 POLA TERBARU MAHJONG WAYS MAXWIN RAHASIA KEBERUNTUNGAN MAHJONG WAYS 2 RAHASIA MAHJONG WAYS 2 CARA MUDAH MENANG DI SLOT MAHJONG WAYS 2 CHEAT MAXWIN SLOT THAILAND BOCOR DUA POLISI DIDEMOSI KARENA PERAS UANG UNTUK MODAL MAIN SLOT ONLINE PELAKU PEMBUNUHAN SANDY PERMANA TERUNGKAP INGIN CURI UANG WD SLOT GACOR RAHASIA COIN STARLIGHT PRINCESS TEKNOLOGI DIGITAL SLOT 777 CARA MENANG TEKNIK TERBARU TIPS DAN TRIK MAXWIN DI GAME STARLIGHT PRINCESS TRIK JACKPOT SLOT OLYMPUS DENGAN POLA UNIK