KATHRYN BIGELOW. Urodzinowy alfabet reżyserki

Do 26 kwietnia 2021 roku, czyli 93 ceremonii wręczenia Oscarów, Kathryn Bigelow była jedyną kobietą uhonorowaną statuetką złotego rycerza w kategorii najlepszy reżyser. Śmiało można więc napisać, że Bigelow utorowała drogę m.in. takim popularnym dziś twórczyniom filmowym jak Greta Gerwig, Patty Jenkins czy właśnie zdobywczyni drugiego w historii kinematografii Oscara w kategorii najlepszy reżyser, Chloé Zhao. Z okazji przypadających dziś 70 urodzin (nie do wiary!) autorki The Hurt Locker. W pułapce wojny (2008) przyjrzyjmy się alfabetycznie jej życiu oraz dokonaniom, które wykraczają daleko poza jej słynne osiągnięcie z pamiętnej nocy 7 marca 2010 roku.

ACCONCI VITO. Ten słynny amerykański performer, architekt, twórca artystycznych instalacji i kontrowersyjnych prac wideo był jednym z ludzi, którzy mieli bezpośredni wpływ na zainteresowanie się Bigelow kręceniem filmów. Na początku lat 70. Kathryn pracowała bowiem jako asystentka Acconciego w czasie odbywania Programu Samodzielnych Studiów Whitney Museum w Nowym Jorku.

BLISKO CIEMNOŚCI. Nieoczywisty klasyk kina wampirycznego i jednocześnie jeden z najbardziej oryginalnych filmów grozy, jakie kiedykolwiek powstały. Bigelow w Blisko ciemności przedstawia widzom zaskakującą, wysmakowaną wizualnie mieszankę akcji, westernu, filmu drogi, melodramatu i horroru ukazując jednocześnie, jak sprawną i inteligentną jest twórczynią. Blisko ciemności stanowi narodziny nowej gwiazdy reżyserii filmowej. Autorki wyrazistej, pomysłowej, odważnej i obdarzonej niezwykłą wrażliwością na piękno filmowego kadru.

CAMERON JAMES. Przyjaciel, partner i mąż Kathryn Bigelow w latach 1989–1991. Ich relacja naznaczona jest zarówno współpracą, jak i rywalizacją. Cameron był producentem wykonawczym jednego z hitów Bigelow, czyli filmu Na fali (1991), a także jednym z producentów i autorów scenariusza do chyba najbardziej niedocenionego tytułu reżyserki, Dziwnych dni (1995). Ponadto za zgodą Camerona Bigelow wykorzystała dużą część obsady słynnego dzieła swojego późniejszego męża, Obcy – decydujące starcie (1986), zatrudniając do pracy przy filmie Blisko ciemności Lance’a Henriksena, Jenette Goldstein oraz Billa Paxtona. W 2010 roku Kathryn Bigelow pokonała Jamesa Camerona w walce o statuetkę Oscara. Jej The Hurt Locker. W pułapce wojny okazał się lepszy w najbardziej prestiżowych kategoriach (najlepszy film i najlepszy reżyser) od megahitu Avatar (2009).

DZIWNE DNI. Efektowny, cyberpunkowy kryminał neo-noir, który w 1995 roku okazał się finansową porażką. Jednym z głównych atutów Dziwnych dni jest jego scenariusz, za którym stał m. in. James Cameron. Wspaniała jest tu również gra aktorska z wyluzowanym Fiennesem i zjawiskową Bassett na czele, a także zrealizowane i zmontowane na najwyższym poziomie sceny akcji. Film Bigelow to ponadczasowe dzieło, o co szczególnie trudno, podejmując się próby ukazania niedalekiej przyszłości.

EKOLOGIA. Wielu twórców filmowych, a także gwiazd kina często opowiada się za ochroną środowiska. Nic w tym oczywiście złego, dopóki jednak nie powtarzają oni fałszywych informacji. Ofiarą popularnej niedawno, ale nieprawdziwej teorii, według której kość słoniowa odgrywa główną rolę w finansowaniu organizacji terrorystycznych w Afryce, padła właśnie Kathryn Bigelow. Przekonana do tego twierdzenia za sprawą Hillary Clinton, Williama Hague’a czy prezydenta Kenii Uhuru Kenyatta stworzyła bowiem animowany krótkometrażowy film Last Days (2014), który został skrytykowany za zbytnie uproszczenia i kłamstwa.

FEMINIZM. Chociaż Kathryn Bigelow w pewnych kręgach mogłaby stać się wręcz ikoną feminizmu, to autorka Dziwnych dni w ogóle nie postrzega siebie w ten sposób. Wszelkie próby odnalezienia w jej twórczości programów lub motywów feministycznych sama Bigelow kwituje zazwyczaj zdaniem: „Nie jestem i nie chcę być reżyserką feministyczną”. Kathryn wierzy bowiem, że nastaną kiedyś czasy, w których zarówno płeć, jak i kolor skóry nie będą miały absolutnie żadnego znaczenia.

GRINBERG ADAM. Ten urodzony w Krakowie operator filmowy był w latach 80. i 90. jednym z najbardziej rozchwytywanych zdjęciowców w Hollywood. Wszystko za sprawą niezwykłej umiejętności malowania filmowych kadrów światłem. Jest autorem zdjęć do takich tytułów, jak Terminator (1984), Terminator 2: Dzień sądu (1991) czy Uwierz w ducha (1990). Z Kathryn Bigelow pracował przy okazji filmu Blisko ciemności. To dzięki połączeniu talentów dzisiejszej jubilatki oraz Grinberga Near Dark zdobyło status filmu kultowego i jednego z najlepiej zrealizowanych pod względem wizualnym horrorów XX wieku.

THE HURT LOCKER. W PUŁAPCE WOJNY. Według wielu opus magnum Kathryn Bigelow i jeden z najlepszych filmów wojennych w historii tego gatunku. To właśnie za sprawą The Hurt Locker. W pułapce wojny Bigelow przeszła do historii jako pierwsza zdobywczyni Oscara w kategorii najlepszy reżyser. Potężny, wybitny i wbijający w fotel film, który dzięki wrażliwości reżyserki i inteligentnemu scenariuszowi Marka Boala pozwala spojrzeć na wojnę w trochę inny, choć niekoniecznie mniej przerażający sposób.

INSPIRACJE. Do najważniejszych reżyserów, którzy przez lata inspirowali Kathryn Bigelow, należą Nicholas Ray, Sam Peckinpah, George Miller oraz Don Siegel. To autorzy, którzy na swoim koncie mają jednocześnie estetyczne i pełne przemocy filmy.

K-19. Kathryn Bigelow wprawka do nieoczywistego kina wojennego. K-19 to trzymający w napięciu, klaustrofobiczny thriller, w którym reżyserka opowiada o jednej z największych tragedii w historii sowieckiej marynarki wojennej.

THE LOVELESS. Pełnometrażowy debiut Kathryn Bigelow z 1982 roku. The Loveless to również pierwsza duża rola Willema Dafoe. Zrealizowany za niewielkie pieniądze film opowiada o grupie motocyklistów kierowanej przez Vance’a, która udając się na wyścigi w Daytonie, zatrzymuje się w małym miasteczku na południu Stanów Zjednoczonych, budząc niepokój tamtejszych mieszkańców. Motocykliści w spojrzeniu Bigelow zmagają się z traumami przeszłości i wrogością tubylców. Powolne to kino, nawiązujące do legendarnego filmu Kennetha Angera, Scorpio Rising (1963).

MALARSTWO. Fascynacja Bigelow sztuką rozpoczęła się właśnie od malarstwa. Reżyserka studiowała malarstwo w San Francisco, a główny obszar jej zainteresowań stanowił nurt zwany abstrakcyjnym ekspresjonizmem, którego najbardziej znanym przedstawicielem był m.in. Jackson Pollock. Kathryn sama również zajmowała się malowaniem. Za sprawą swoich prac otrzymała możliwość odbycia Programu Samodzielnych Studiów Whitney Museum w Nowym Jorku, gdzie poznała Vito Acconciego.

NA FALI. Legendarny tytuł dla większości ludzi, którzy w latach 90. pochłaniali filmy na kasetach VHS. Na fali to nie tylko klimatyczne, pełne akcji kino sensacyjne, ale także gloryfikacja życia na maksa, na krawędzi, pochwała idei wolności. Kultowe dzieło Bigelow to również jeden z ważniejszych etapów w początkach aktorskiej kariery Keanu Reevesa i wspaniały pokaz charyzmy Patricka Swayze’ego.

OSCAR. Wspominałem już o tym wielokrotnie, ale skoro jesteśmy już przy literze „O”, to przypomnę: Kathryn Bigelow jest pierwszą kobietą, która zdobyła Oscara za najlepszą reżyserię. Nie ma to jednak dla niej większego znaczenia. Chyba bardziej ucieszył ją bowiem fakt, że w rywalizacji ze swoim byłym mężem Jamesem Cameronem i jego Avatarem to właśnie ona i The Hurt Locker. W pułapce wojny okazali się lepsi.

PRZEMOC. Temat, który fascynuje Bigelow przez całą jej karierę filmowca. Autorka twierdzi nawet, że przemoc w kinie może być uwodzicielska, co chyba najwyraźniej uwidacznia się w filmie Blisko ciemności. Ze swojej fascynacji przemocą Kathryn Bigelow już wielokrotnie musiała się gęsto tłumaczyć. Tak było w przypadku sceny gwałtu w Dziwnych dniach oraz sceny tortur we Wrogu numer jeden.

RED ERIC. Współautor scenariusza do dwóch filmów Kathryn Bigelow, Blisko ciemności i Błękitna stal. Napisali również wspólnie skrypt do produkcji, którą po wielu problemach wyreżyserował, czyli do Huraganu (1996).

THE SET-UP. Pierwszy film w karierze Kathryn Bigelow. To krótki metraż, w którym reżyserka bada atrakcyjność przemocy w kinie. Na przedstawioną scenę bijatyki dwóch mężczyzn nałożona zostaje tutaj ścieżka dźwiękowa zawierająca dysputę filozoficzną toczącą się pomiędzy dwoma profesorami.

TOUCHED BY THE HAND OF GOD. Kathryn Bigelow ma na swoim koncie również teledyski. Jednym z nich jest ten do piosenki zespołu New Order pod tytułem Touched by the Hand of God z 1987 roku. To parodia teledysków grup glammetalowych z końca lat 80.

WRÓG NUMER JEDEN. Dramatyzacja trwającej prawie dekadę obławy na Osamę bin Ladena. Skomplikowany, pełen niuansów, dotykający problemu obsesji, która sama staje się obsesją, film przypominający takie tytuły jak Wszyscy ludzie prezydenta (1976) czy Monachium (2005). Na ekranie fenomenalna Jessica Chastain i pokłady napięcia, którego momentami aż nie da się znieść.

ZIMNA STAL. Przyznam szczerze, że w przypadku tego filmu trochę oszukałem alfabet. Napisałem, że trochę, ponieważ Blue Steel podobno był w naszym kraju znany również pod tytułem Zimna stal. W każdym razie obraz z niezrównaną Jamie Lee Curtis w roli policjantki jest jak dla mnie solidnym filmem najtisowym. To również sprawnie zrealizowany, skuteczny thriller z kilkoma naprawdę interesującymi zwrotami akcji i wspaniałą grą aktorską Rona Silvera.