20 najlepszych polskich filmów lat 70.

Kino polskie jest niezwykle bogate i na przestrzeni lat wydało wiele arcydzieł. Każdy jego okres miał indywidualny charakter i można mówić o dominujących nurtach, jednak zawsze w obrębie rodzimej kinematografii funkcjonowało wiele różnych spojrzeń i stylistyk. Poniżej przedstawiam wybór 20 najciekawszych polskich filmów nakręconych w latach 70. – epoce, gdy opadł już kurz po upadku Polskiej Szkoły Filmowej, a cenzura działała coraz mocniej. Był to zarazem czas, który przyniósł inny, niezwykle ważny nurt filmowy – Kino Moralnego Niepokoju. Wybór był niezwykle trudny, chciałem jednak, by prezentowane zestawienie było możliwie przekrojowe i ukazywało różnorodność artystyczną polskiego kina tamtych lat. Nałożyłem na siebie pewne ograniczenia co do wyboru, dlatego też na pewno listę można by uzupełnić o kolejne tytuły. Moim celem nie było jednak obiektywne ocenienie dorobku polskich twórców w latach 70., ale raczej szerokie spojrzenie na ówczesną twórczość filmową najwyższej jakości.

20. Chłopi, 1973 – Jan Rybkowski

Ekranizacja monumentalnej, złożonej literacko powieści Władysława Reymonta była zadaniem bardzo trudnym, przede wszystkim ze względu na nieprzekładalność wielu walorów książki na język kina. Zdając sobie z tego sprawę, Jan Rybkowski postawił przede wszystkim na naturalizm i skrupulatny portret wiejskiego życia wsi Lipce. Efektem tego wysiłku jest dokładna adaptacja opisanej przez Reymonta historii, zachowująca większą część klimatu i podtekstów pierwowzoru. Rybkowski z odpowiednim pietyzmem podszedł do realiów realizacyjnych, dzięki czemu aktorzy tacy jak Ignacy Gogolewski, Władysław Hańcza czy Emilia Krakowska wtapiają się idealnie w brudną, wiejską rzeczywistość, a całość spełnia swoje główne zadanie, wyznaczone przez Reymonta – ukazanie trudu egzystencji tytułowych chłopów i pozbawione romantyzmu spojrzenie na realia ich życia. Chłopi to powolne, przemyślane kino śledzące rytm wiejskiego życia i bez publicystyki czy moralizatorstwa ukazujące ludzkie zmagania. Gwoli ścisłości, film ten znalazł się na mojej liście nieco „na kredyt” – choć ma wszystkie wymienione walory, tak naprawdę wrażenie robi docelowa jego forma, czyli trzynastoodcinkowy serial telewizyjny, o łącznym czasie ponad 10 godzin, w pełni ukazujący rozmach produkcji i pozwalający wybrzmieć wszystkim zawartym w niej wątkom.

19. Nie ma róży bez ognia, 1974 – Stanisław Bareja

W czasach, gdy powstawały, filmy Stanisława Barei były wyśmiewane i deprecjonowane jako pusta rozrywka, pozbawiona ambicji i jakości. Dziś jednak jego filmy wymienia się jednym tchem jako klasykę polskiego kina, w którym reżyser ten zapisał się jako błyskotliwy satyryk-obserwator, piętnujący absurdy epoki. Pomimo oczywistego waloru krytycznego wobec ówczesnego ustroju społeczno-politycznego filmy Barei bywają również po prostu znakomitymi komediami. Tak jest w przypadku Nie ma róży bez ognia, brawurowej, absurdalnej komedii pomyłek ze znakomitym Jackiem Fedorowiczem w roli głównej i jeszcze lepszym Jerzym Dobrowolskim w roli Jerzego Dąbczaka – personifikacji PRL-owskiego cwaniactwa i krętactwa. Nie ma róży bez ognia, opowiadające historię niefortunnych prób przeprowadzki młodego małżeństwa do wielkopłytowego bloku, sabotowanych przez byłego męża kobiety, jest zarówno bystrą satyrą, jak i świetnie napisaną komedią, łączącą skeczowe scenki w klarowną i przekonującą całość. Obok Misia jest to także moim zdaniem najlepszy film Barei, w którym najbardziej widać talent i warsztat reżysera oraz jego rękę do aktorów.