100 najważniejszych efektów w historii kina

TRON
(1982)
reżyseria – Steven Lisberger
efekty specjalne – Avril Bebley, Lee Dyer, Harrison Ellenshaw, Richard Taylor

Wnętrze komputera

Szef korporacji Dillinger kradnie grę napisaną przez programistę Flynta. Ten dostaje się do siedziby Dillingera, lecz zostaje zamieniony na dane i wciągnięty do wnętrza komputera… “TRON” do dziś jest niezwykłym przykładem fuzji filmu aktorskiego z cyfrową animacją. Niezwykłym ze względu na nieprawdopodobne ujarzmienie prymitywnych technik cyfrowych i ich integrację z materiałem aktorskim, kręconym w scenach “komputerowych” statycznymi kamerami w czerni i bieli. Żywe zdjęcia były koloryzowane i żmudnie poklatkowo łączone z animacją, często przy pomocy skomplikowanych efektów świetlnych nakładanych na obraz, ręcznych dorysówek i obrazów matowych.

Coś
(1982)
reżyseria – John Carpenter
efekty specjalne – Rob Bottin, Albert Whitlock

Defibrylacja Norrisa

Załoga stacji na Antarktydzie podejrzewa MacReady’ego o nosicielstwo obcego. Nagle Norris osuwa się na ziemię. Wykonujący jego defibrylację dr Cooper nagle zostaje pozbawiony rąk, które zostały odgryzione przez “coś”, ukrywające się do tej pory w ciele Norrisa… Legendarny horror SF Johna Carpentera zawiera przełomowe efekty animatroniczne Roba Bottina, na którego wyobraźni i talencie spoczywała kreacja niemal wszystkich wybuchowych metamorfoz obcego. W tej scenie do aktora należała tylko głowa. Jego brzuch był mechaniczną konstrukcją przykrytą silikonem. Ręce doktora wykonano z wosku, który powleczono żelem i gumą imitującą skórę.

E.T.
(1982)
reżyseria – Steven Spielberg
efekty specjalne – Carlo Rambaldi, Dennis Muren, Ken Smith

Tytułowy bohater

Załoga obcego statku kosmicznego ucieka w popłochu z Ziemi, zostawiając jednego z członków ekipy. Mały kosmita nawiązuje kontakt z małym chłopcem Elliottem… Najbardziej wzruszający film SF w historii kina to wzorcowy przykład na magiczne wręcz ożywienie mechanicznej lalki, która na ekranie naprawdę żyje. E.T. zaprojektował i wykonał Carlo Rambaldi. W ujęciach “chodzonych” w środku umieszczano karłowatych aktorów. W bliskich planach używano zrobotyzowanej konstrukcji.

Star Trek II. Gniew Khana
(1982)
reżyseria – Nicholas Meyer
efekty specjalne – Ken Ralston, Jim Veilleux, Ed Catmull

Sekwencja Genesis

Genesis, niezwykły wynalazek umożliwiający błyskawiczne pojawienie się życia na pustej planecie Regula, zostaje oddany do użytku. Rozpoczyna się ultraszybki proces terraformingu… W latach 80. cyfrowa animacja stawiała w kinie pierwsze kroki. Lecz innowatorzy z Pixara, wówczas części Industrial Light & Magic, szybko zdobywali nowe doświadczenia, by zaprezentować ich efekty w widowiskowych filmach SF. W drugim kinowym “Star Treku” minutowa sekwencja Genesis została w całości wykreowana w komputerach Pixara, z premierowym użyciem fraktali i efektów cząsteczkowych. Dziś wygląda prymitywnie i topornie, lecz wtedy był to triumf nowych technologii.

Poltergeist
(1982)
reżyseria – Tobe Hooper
efekty specjalne – Michael Wood, Richard Edlund

Inwazja z “drugiej strony”

Ocalenie Carol-Ann z “drugiej strony” wcale nie było końcem kłopotów rodziny Freelingów. Monstra szykują się do decydującego starcia… Horror Stevena Spielberga i Tobe’a Hoopera miał być pierwotnie dalszym ciągiem “Bliskich spotkań trzeciego stopnia”, lecz elementy nadprzyrodzone wzięły górę nad SF i Spielberg przerobił kosmitów w duchy stukające, nawiedzające zwykłą amerykańską rodzinę. “Poltergeist” obfituje w całą gamę doskonałych efektów wizualnych i specjalnych. Wśród nich ogromne wrażenie robi pająkowaty potwór z innego wymiaru, nakręcony jako marionetka w basenie i nałożony na ujęcie aktorskie.

Powrót Jedi
(1983)
reżyseria – Richard Marquand
efekty specjalne – Richard Edlund, Dennis Muren, Ken Ralston

Pościg na Endorze

Leia, Luke, Han, Chewie i dwa roboty, szukając tajnej bazy Imperium na Endorze, trafiają na szturmowców salwujących się ucieczką na powietrznych ścigaczach. Luke i Leia ruszają w pościg… “Powrót Jedi” odzyskał lekkość “Nowej nadziei”, co znalazło wyraz w niezwykle dynamicznej i emocjonującej scenie na powietrznych hulajnogach. Tło nakręcono z rejestrującego kilka klatek na sekundę Steadicamu, którego operator szedł bardzo wolno przez las. Część ujęć tła nakręcono także z jadącego samochodu. Aktorów zarejestrowano na niebieskim tle, zaś strzały laserowe zostały dodane jako rysunkowa animacja. Całość po latach robi niezmiennie ogromne wrażenie.

Zelig
(1983)
reżyseria – Woody Allen
efekty specjalne – Joel Hynek, Steven Plastrik, Stuart Robertson

Zelig i postaci historyczne

Żyd Zelig posiada sensacyjną i kłopotliwą zdolność całkowitej mimikry w obecności różnych ludzi. Jego przypadek bada dr Fletcher… Genialne dzieło Woody Allena wyróżnia się w jego filmografii użyciem zaawansowanych efektów wizualnych. Zelig pojawia się w jednym kadrze obok wielu postaci historycznych: Ala Capone, Charliego Chaplina, F. Scotta Fitzgeralda, Charlesa Lindbergha, a nawet Adolfa Hitlera. Allen był kręcony sprzętem odpowiednim dla każdej epoki, a następnie żmudnie wkładany w autentyczne kroniki filmowe i dokumenty. Autor zdjęć Gordon Willis dodatkowo fizycznie podniszczał filmowy negatyw, by pasował do słabej jakości oryginałów.

Terminator
(1984)
reżyseria – James Cameron
efekty specjalne – Stan Winston, Gene Warren Jr.

Usunięcie oka

Wykonujący misję zabicia Sarah Connor przybysz z przyszłości zostaje ranny. W obskurnym motelu przystępuje do własnoręcznej operacji usunięcia oka, pod którym nieprzerwanie pracuje jego robocie wnętrze… Cyborg Jamesa Camerona stał się jedną z najbardziej kultowych postaci w historii kina. Kilka wspaniałych scen pierwszego “Terminatora” zawdzięczamy geniuszowi Stana Winstona, którego mechanicznie sterowana lalka zastępowała Arnolda Schwarzeneggera w scenach, wymagających ukazania mechanicznego wnętrza jego bohatera. Tak było również w niezapomnianej scenie usuwania lewego oka cyborga.

Indiana Jones i Świątynia Zagłady
(1984)
reżyseria – Steven Spielberg
efekty specjalne – Michael McAlister, Dennis Muren, George Gibbs

Pościg w kopalni

Indy, Willie i Shorty, po uwolnieniu dzieci z kopalni maharadży, sami opuszczają to miejsce w małych wagonikach. Za nimi w pościg ruszają wyznawcy bogini Kali… Druga, stosunkowo najsłabsza odsłona spośród dotychczasowych przygód Indiany Jonesa, została przez Lucasa i Spielberga wypełniona znakomitymi scenami akcji. Do historii kina przeszła sekwencja pościgowa w kopalni, rozegrana w szaleńczym tempie rollercoastera. Składały się na nią sceny aktorskie w dekoracjach i na niebieskim tle, oraz mnóstwo ujęć z miniaturami. Niektóre z nich zarejestrowano przy pomocy aparatu fotograficznego, inne to niezauważalny popis zwykłej animacji poklatkowej.

Ostatni gwiezdny wojownik
(1984)
reżyseria – Nick Castle
efekty specjalne – Claudia Sumner, Jeffrey A. Okun

Cyfrowy kosmos

Alex Rogan, miłośnik kosmicznych automatów do gier, zostaje zabrany z Ziemi by ratować Wszechświat jako Ostatni Gwiezdny Wojownik… Bardzo sympatyczna familijna przygodówka SF Nicka Castle’a jest dziś rzadko wspominanym przez kinomanów tytułem, przyćmionym przez produkcje Spielberga z lat 80. Godną odnotowania jest natomiast kreacja wszystkich sekwencji kosmicznych, planet, statków, bitew, wybuchów, itd. Odwrotnie niż w “Star Wars”, firma Digital Productions podjęła ambitne zadanie ich cyfrowego wygenerowania za pomocą legendarnego superkomputera Cray. Efekty te po latach wyglądają rozrzewniająco prosto, lecz nadal ujmują odwagą realizacji.