100 najważniejszych efektów w historii kina

Płonący wieżowiec
(1974)
reżyseria – John Guillermin, Irwin Allen
efekty specjalne – L.B. Abbott, A.D. Flowers, Douglas Trumbull

Wieżowiec

Szklana Wieża w San Francisco, najwyższy 138-piętrowy budynek świata, w inauguracyjną noc staje w ogniu wskutek spięcia w taniej instalacji elektrycznej. Strażacy podejmują akcję ratunkową… Oparte na dwóch powieściach (inspirowanych budową WTC), sztandarowe widowisko katastroficzne lat 70. kosztowało 14 mln dolarów (suma wówczas zawrotna) i było kręcone w 57 dekoracjach, z których do końca ostało się tylko osiem. Sekwencje akcji reżyserował producent Irwin Allen, aktorów prowadził John Guillermin. Film kręciły cztery ekipy operatorskie. Sam wieżowiec zbudowano jako ogromną, 24-metrową miniaturę, wspomaganą obrazami matte-painting.

Bliskie spotkania trzeciego stopnia (1977)
reżyseria – Steven Spielberg
efekty specjalne – Douglas Trumbull, Dennis Muren

Lądowanie statku-matki

Naukowcy, wojsko, a także Roy Neary i Jillian Guiler, z napięciem wpatrują się w niebo nad Diabelską Wieżą, czekając na kontakt z pozaziemską cywilizacją. Wreszcie nad głowami ludzi majestatycznie unosi się olbrzymi statek-matka przybyszów z kosmosu… Steven Spielberg w 1977 roku wreszcie przełamał wizerunek kosmitów jako krwiożerczych bestii, realizując w niemal mistyczno-religijnym stylu sekwencję bliskiego spotkania trzeciego stopnia. Dokonał tego przy pomocy Douga Trumbulla i Dennisa Murena, którzy wspaniale wykorzystali zdjęcia z miniaturowym statkiem kosmicznym nakręconym na czarnym tle, które następnie optycznie połączono z ujęciami aktorskimi.

Gwiezdne wojny
(1977)
reżyseria – George Lucas
efekty specjalne – John Dykstra, John Stears

Bitwa o Yavin

Gwiazda Śmierci zbliża się do bazy rebeliantów, którzy stają do nierównej walki z najpotężniejszą bronią Imperium. Eskadra rebeliantów musi zniszczyć Gwiazdę Śmierci, poprzez wrzucenie pocisku do otworu, prowadzącego do środka latającej planety…. Pierwsza odsłona Gwiezdnej Sagi była szokiem w filmowym świecie. Równie rewolucyjne były efekty wizualne i sposób ich prezentacji na ekranie. Dzięki wynalazkowi motion control, filmowanie modeli na niebieskim tle zyskało nową jakość. Na całą sekwencję bitwy składało się kilkaset ujęć z miniaturami statków kosmicznych oraz wiele makiet, przedstawiających szczegóły powierzchni Gwiazdy Śmierci.

Obcy – ósmy pasażer Nostromo
(1979)
reżyseria – Ridley Scott
efekty specjalne – Roger Dicken, Carlo Rambaldi, H.R. Giger

Narodziny obcego

Załoga Nostromo w komplecie opuszcza Acherona. Po obumarciu facehuggera i przebudzeniu Kane’a wszystko wydaje się w porządku. Przy obiedzie Kane nagle dostaje ataku, a z jego klatki piersiowej wykluwa się Obcy w kolejnej fazie swego rozwoju… Ridley Scott i H.R. Giger wprowadzili nową jakość do kina grozy i zaprezentowali Obcego, jedną z najważniejszych postaci kina SF. Przebicie klatki piersiowej Kane’a wykonano na sztucznym tułowiu przyczepionym do szyi Johna Hurta i przyozdobionym odpadkami z rzeźni. Chestburstera wykonano w kilku wariantach. Animatroniczny model autorstwa Rogera Dickena, poruszany kablami z zewnątrz, wykorzystano w ostatnim ujęciu.

Star Trek The Motion Picture
(1979)
reżyseria – Robert Wise
efekty specjalne – Douglas Trumbull, John Dykstra, Richard Yuricich

Eksplozja V’Gera

Załoga Enterprise bada tajemniczego V’gera zbliżającego się do Ziemi, którym okazuje się sonda Voyager, rozbudowana niemal do rozmiarów planety. Kapitan Decker i por. Ilia postanawiają połączyć się ze sztuczną inteligencją V’gera… Pierwsza kinowa odsłona serii Star Trek została z należytym pietyzmem przygotowana pod kątem efektów wizualnych, nad którymi pieczę sprawowali dwaj ówcześni arcymistrze Douglas Trumbull i John Dykstra. Kulminacją efektową i fabularną była podróż Enterprise we wnętrzu V’gera z finałowym, rzadkiej urody wybuchem, jeśli wziąć pod uwagę ówczesną technikę.

Imperium kontratakuje
(1980)
reżyseria – Irvin Kershner
efekty specjalne – Dennis Muren, Richard Edlund

Bitwa na Hoth

Baza rebeliantów na lodowej planecie Hoth została odkryta przez wojska Dartha Vadera. Aby zgnieść rebelię, Imperium wysyła przeciwko nim machiny kroczące AT-AT, dysponujące potężną siłą ognia… Lucas i Kershner już początkiem “Imperium kontratakuje” zdyskontowali widowiskowość finału poprzedniej części. Plenery nakręcono na norweskim lodowcu, sceny aktorskie wewnątrz statków kosmicznych powstały w studio na niebieskim tle, natomiast machiny AT-AT to w rzeczywistości kilkudziesięciocentymetrowe modele, nakręcone na malowanych tłach i wprawione w ruch za pomocą archaicznej technologii animacji poklatkowej.

Amerykański wilkołak w Londynie
(1981)
reżyseria – John Landis
efekty specjalne – Rick Baker

Przemiana w wilkołaka

Chmury na nocnym niebie odsłaniają księżyc w pełni. Tej chwili nie spodziewał się główny bohater filmu, zraniony wcześniej przez wilkołaka… Dzięki ten sekwencji Amerykańska Akademia Filmowa zainaugurowała przyznawanie Oscarów za najlepszą charakteryzację. David Naughton przeżył na planie komediowego horroru Johna Landisa kilkanaście koszmarnych dni. Rick Baker w genialny sposób zainscenizował sekwencję przemiany człowieka w wilkołaka w każdym przerażającym szczególe, bez półcieni i aluzji. Po kolei widzimy metamorfozę każdej części ciała, włącznie z twarzą. Jeden z najlepszych efektów Ricka Bakera, powtórzony przez niego w teledysku “Thriller” Michaela Jacksona.

Looker
(1981)
reżyseria – Michael Crichton
efekty specjalne – Richard Taylor

Skanowanie ciała modelki

Technothriller Michaela Crichtona już w 1981 roku ostrzegał przed ingerencją telewizji, dysponującej zdolnością kreacji wirtualnych aktorów na każdą okazję. W filmie ciało modelki zostaje zeskanowane laserowo do komputera, by na tej podstawie stworzyć jej cyfrową kopię. Tworzenie wirtualnego aktora to dziś chleb powszedni. W 1981 roku taka scena mogła narodzić się tylko w filmie SF. Użyta w tej scenie cyfrowa animacja głowy, dłoni i oczu i całej sylwetki ludzkiej była przełomowym osiągnięciem założonej w 1962 roku firmy Information International, Inc. (Triple I). Pierwszy raz w filmie pokazano cieniowane obiekty 3D, czyli wyrenderowane z użyciem wirtualnego oświetlenia.

Poszukiwacze zaginionej arki
(1981)
reżyseria – Steven Spielberg
efekty specjalne – Richard Edlund, Kit West, Bruce Nicholson, Joe Johnston

Śmierć nazistów

Tylko Indy wie, że nie wolno patrzeć na nadprzyrodzone moce, kryjące się w otwartej Arce Przymierza. Naziści po krótkiej chwili zachwytu giną w malowniczy sposób… Śmierć każdego z trzech głównych nazistów wymagała użycia innego efektu specjalnego. Gumowa głowa płk. Dietricha skurczyła się przez odpompowanie z niej powietrza. Sztuczną głowę Belloqa wysadzono w powietrze. Najbardziej efektownie przygotowano śmierć majora Totha – skórę modelu głowy wykonano z wosku i poddano działaniu gorącego powietrza. Proces rozpływania się woskowej skóry i oczu, nakręcono w tempie 1 kl/s.

Łowca androidów
(1982)
reżyseria – Ridley Scott
efekty specjalne – Douglas Trumbull, Richard Yuricich, David Dryer

Lot Deckarda do Tyrella

Wypełniając zadanie wytropienia i zabicia androidów nielegalnie przebywających na Ziemi, Rick Deckard leci do siedziby dr. Eldona Tyrella, twórcy (stwórcy?) androidów… Wizjonerskie, wyprzedzające swój czas arcydzieło Ridleya Scotta nie byłoby z pewnością tak sugestywne, gdyby nie porażająca koncepcja plastyczno-scenograficzna. Zasadniczą rolę przy kreacji Los Angeles AD 2019 odegrali twórcy optycznych efektów wizualnych. Monumentalne panoramy miasta stworzono z udziałem miniatur, obrazów matte-painting, oraz modeli kręconych na czarnym i niebieskim tle, przy pomocy komputerowo sterowanych kamer motion control.