WOJNA ROHIRRIMÓW. Waleczne odcinanie kuponów od „Władcy Pierścieni” [RECENZJA]
Pomimo że od premiery książek J.R.R. Tolkiena minęło już grubo ponad pół wieku, siła oddziaływania tego uniwersum fantasy wydaje się nie słabnąć. Trylogia Władca Pierścieni Petera Jacksona to już dzieło kultowe, które wzmacnia siłę marki, a niedawne wystartowanie serialowych Pierścieni Władzy niezależnie od tego, że wzbudza sporo kontrowersji, sprawia też, że Śródziemie jest coraz silniej obecne w dyskursie i popkulturze. Nie dziwi więc, że do Tolkienowskiego uniwersum będziemy raz po raz wracać za pośrednictwem kolejnych produkcji, mających adaptować kolejne elementy dorobku legendarium, rozwijać wizję Tolkiena czy po prostu odcinać kupony od intratnej marki. Wojna Rohirrimów jest tego dobitnym przykładem.
Tak, jak skomplikowana była miejscami kreacja Tolkiena, tak skomplikowany jest obecny status prawny jego dorobku. New Line Cinema, które wyprodukowało trylogię Petera Jacksona z lat 2001–2003, a obecnie jest gałęzią koncernu Warner Bros, posiada prawa do adaptacji filmowych Władcy Pierścieni oraz Hobbita. Amazon z kolei, odpowiedzialny za Pierścienie Władzy posiada prawa telewizyjne do tych samych pozycji. W rezultacie możemy być świadkami czegoś w rodzaju wojny wokół uniwersum, w ramach której jedna wytwórnia będzie atakować produkcjami kinowymi, druga zaś pozycjami serialowymi. Dodatkowym motywem powstania Wojny Rhorirrimów jest także chęć odnowienia przez New Line Cinema/Warnera praw do adaptowania prac Tolkiena, dla estetyki nazwana „celebrowaniem dwudziestej rocznicy premiery Władcy Pierścieni Petera Jacksona”. Innymi słowy, nowa, animowana produkcja to projekt poboczny powiązany z filmowymi trylogiami Nowozelandczyka, a nie kolejny element ofensywy Amazona w Śródziemiu.
Może to detale, ale warto umiejscowić Wojnę Rohirrimów w tej plątaninie, by zrozumieć, dlaczego różni się ona chociażby od Zmory Wilka – anime rozbudowującego lore uniwersum Wiedźmina w ramach streamingowych adaptacji dzieł Andrzeja Sapkowskiego. Tam był to spin-off aktualnego serialu, tu mamy poniekąd reboot uniwersum po dekadzie milczenia. A skojarzenie z tamtą produkcją może być niemal momentalne, bo – podobnie jak kilka lat temu Netflix – Warner zdecydował się nie pompować pieniędzy w blockbuster live action, ale zlecić wycieczkę do świata Tolkiena na outsourcingu, w ramach konwencji anime. Było to albo odważne, albo bezmyślne, bo Władca Pierścieni osadzony jest fundamentalnie w staroeuropejskiej, anglosaskiej mitologii i jego przeszczepienie na wywodzącą się z innego kulturowego kontekstu estetykę anime niosło ze sobą spore ryzyko.
Tutaj ryzyko się nie opłaca – świat Tolkiena zupełnie nie rezonuje ze wschodnią kreską i sposobem storytellingu. Wojna Rohirrimów opowiada – przynajmniej w teorii – o wojnie króla Rohanu Helma Młotorękiego z Dunlendingami, podczas której wsławił się i zyskał swe imię sławetny Helmowy Jar. W praktyce fabuła ogniskuje się wokół walecznej i ambitnej Eowiny przeniesionej prawie 1:1 z oryginalnej trylogii (intro wygłaszane jest zresztą nawet przez Mirandę Otto) i przebranej za Herę córkę Helma. Samo to, że Wojna Rohirrimów odkrywa hipotetyczną, nieznaną kartę historii dynastii i pokazuje jej żeńskie oblicze, nie jest niczym złym. Tyle że to dosłownie skopiowanie łuku narracyjnego, który już raz oglądaliśmy – i to w ciekawszym wykonaniu – w filmach. Zabrakło rozwinięcia pomysłu walecznej heroiny decydującej o losach królestwa. No chyba że takim rozwinięciem miało być dolepienie Eow… Herze cech półboskiej wojowniczki w stylu Mononoke. Niestety, nie wygląda to dobrze.
Film Kenjiego Kamiyamy wygląda jak generyczne anime z białą księżniczką walczącą z całym światem, w którym ktoś ze sobie znanych powodów użył nazw i postaci zaczerpniętych z Tolkiena. Gdyby nie to, że Wojna Rohirrimów ostentacyjnie używa motywów muzycznych ze słynnej ścieżki dźwiękowej Howarda Shore’a oraz modeli lokacji znanych z filmów, trudno byłoby spostrzec, że to opowieść osadzona w tym uniwersum. W teorii mieliśmy obejrzeć rzecz o historii Rohanu, w praktyce wyszła płaska przygodówka. Owszem, kreska jest ładna, a sceny walk nieźle się ogląda. Ale brakuje tu krzty inwencji ponad odtwarzanie sprawdzonych motywów z ekranizacji Tolkiena z jednej strony i anime z drugiej. Bohaterowie są kalkami archetypów, poza główną bohaterką (dla pewności odróżniającą się śnieżnobiałym designem) nierozróżnialnymi między sobą. Nawet Helm, który powinien być ultraherosem, wypada raczej przeciętnie. Ot, silnoręki wódz. Efektem dziwacznego mariażu różnych światów i sklejania nie do końca dopracowanych pomysłów jest film dla nikogo, który fanów ani jednego, ani drugiego nie usatysfakcjonuje.
Najbardziej bolesne jest w przypadku Wojny Rohirrimów to, jak bardzo wyraźnym skokiem na kasę jest ten film i jak bardzo instrumentalnie traktuje widzów. To mogłoby być rzetelne anime. Tyle że nie zyskałoby takiego rezonu w międzynarodowym obiegu. Mógł to też być klasyczny film przygodowy – ale wtedy byłby wymiernie droższy. Podrasowanie japońskiej animacji etykietą Tolkiena jest perfidnym żerowaniem na sentymentach fanów Śródziemia, a przy okazji wyrazem wzgardy gatunkiem anime przez zachodnich bossów, którzy potraktowali tę estetykę jako tańszy zamiennik do projektu, który – umówmy się – jest od początku robiony trochę na siłę i na odwal. Pozostaje mieć nadzieję, że kolejne wyprawy do Śródziemia – jak choćby Polowanie na Golluma – będą bardziej udane. Ale nie pokładałbym zbyt dużo nadziei w cynicznych CEO z Kalifornii.
Tomasz Raczkowski