search
REKLAMA
Recenzje

9. AFF: GÓRA. Erotyczne sny i lobotomia

Tomasz Raczkowski

26 października 2018

REKLAMA

Pustka to słowo, które jako pierwsze przychodzi mi do głowy w związku z seansem Góry, nowego filmu Ricka Alversona. Pustka jest, jak sądzę, esencją świata przedstawionego, zimnego i zagadkowego, krzykliwie wręcz pozbawionego jakiejś przewodniej idei. Ludzie snują się po ekranie w zasadzie bez celu, wszystko zdaje się bez znaczenia, nijakie, odległe.  Osadzona w tym świecie historia inicjacyjna nie może być zwykłą podróżą w stronę dorosłości, sugeruje raczej skomplikowane psychologiczne zmagania. Akcja Góry, przeniesiona o kilka dekad w przeszłość i “odklejona” od kontekstu historycznego, zdaje się do pewnego stopnia uniwersalną opowieścią rozpisaną na archetypy, które przybierają twarze gwiazd dużego ekranu. Najważniejsze pytanie brzmi: czy taka historia skazana jest na wybitność, czy raczej okazała się przerysowanym niewypałem?

Góra może pod wieloma względami służyć za wzorzec niezależnego arthouse’u w wydaniu amerykańskim. Mamy niepokojące pejzaże północnych prowincji USA, niedookreślone seksualne napięcie, wycofanego głównego bohatera i charyzmatycznego mentora, kliniczny chłód i całą garść motywów zaczerpniętych z psychoanalizy. Rick Alverson opowiada w filmie historię Andy’ego, młodego chłopaka dręczonego przez tęsknotę za hospitalizowaną przed laty matką oraz złowieszcze sny. Podejmuje się on pracy fotografa towarzyszącego sławnemu doktorowi Wallace’owi Fiennesowi, psychiatrze i neurochirurgowi podróżującemu od szpitala do szpitala, gdzie wykonuje na chorych psychicznie zabiegi lobotomii. Sfilmowana w chłodnych, nieco zszarzałych kadrach historia ich podróży jest bardzo powolna i kontemplacyjna – daje poczucie nieuchwytnej pustki, która wypełnia przemierzany przez nich świat. Estetyka filmu przywodzi na myśl sterylną bezduszność szpitalnej sali, w której reżyser dokonuje operacji na otwartych umysłach bohaterów, tworząc tym samym analogię między fabułą filmu a jego tkanką znaczeniową.

Pustka w Górze jest bowiem jedynie złudzeniem. Pod fasadą ospałości i chłodu kłębią się podteksty, tłumione namiętności i lęki napędzające działania bohaterów. Alverson proponuje przede wszystkim wnikliwe studium na temat podmiotowości, osadzając je w duchu lacanowskiej psychoanalizy z koncepcjami symbolicznej kompensacji braku na czele. Kluczowa w filmie wydaje się problematyka nie samej tożsamości, ale dążenia do niej, przyjmowania pewnych wzorców i relacji jednostki z otoczeniem. Nieprzypadkowo centralnym motywem historii jest chirurgiczne „naprawianie” chorych psychicznie. Mechaniczna ingerencja w umysł i siłowe narzucenie struktury tożsamości są w filmie rodzajem misterium i zdają się kluczowym tematem Góry, opowiadającej o potrzebie bycia okiełznanym i dążeniu ku określeniu dającemu dostęp do wspólnoty z drugim człowiekiem, nawet za cenę odebrania części autonomii. Taka interpretacja rodzi się, co ważne, nie z obecności ostentacyjnych symboli czy zawiłych wywodów – słów w tym filmie jest bardzo niewiele – ale z ciągu kameralnych, statycznych obrazów, które dopiero łącząc się w pewną całość, przekazują całe bogactwo znaczeń i kontekstów. Za najwartościowsze w dziele Alversona uważam właśnie to, że opowiadając o nie do końca uchwytnych za pomocą języka procesach i mechanizmach ludzkiego działania, odchodzi od słów na rzecz obrazów, i to dzięki nim buduje nie tylko sens historii, ale i towarzyszącą jej atmosferę niejasności i osamotnienia.

Tye Sheridan i Jeff Goldblum w rolach Andy’ego i dr. Fiennesa idealnie wpasowują się w tak zarysowaną całość i podkreślają pewną grę na opozycjach podejmowaną przez Alversona. Sheridan gra za pomocą „braku”, redukując ekspresję swojego bohatera do absolutnego minimum, dzięki czemu bardzo szybko zaczynamy wierzyć w jego młodzieńczą niepewność, ekstremalne zagubienie i strach wywoływany zacieraniem granicy między jawą a zagadkowymi snami. Na drugim biegunie znajduje się postać Goldbluma, błyskotliwego, pewnego siebie playboya, ucieleśniającego zarazem podświadome pragnienia i lęki Andy’ego, nękanego przez niejasne erotyczne wizje i dyskretnie opętanego obsesją płciowości. Ich zestawienie pozwala Alversonowi przenieść na ekran całe spektrum wątków związanych z formującą się seksualnością oraz niepewnością genderową postaci wtłaczanych (czy samemu się wtłaczających) w sztywne ramy społeczne. Tak naprawdę jednak to nie relacja tych dwóch bohaterów jest najważniejsza – lekarz jest zaledwie jedną z osób, za pomocą których Andy stara się skonstruować siebie. Podobnie jak inni, w tym procesie ma określone miejsce. Góra nie jest więc studium dynamiki pomiędzy doświadczonym mężczyzną a kształtującą się osobowością młodego chłopaka, ale raczej opowiedzianą z perspektywy tego drugiego narracją o formowaniu własnej osoby na podstawie kolejnych relacji.

Choć Sheridan i Goldblum dźwigają na swoich barkach przeważającą część filmu, popis daje też Denis Lavant, wkraczający z przytupem w ostatnim akcie. Generuje on jego puentę oraz wzmaga psychotyczną atmosferę całości. Niepokojąco dziwaczny Francuz w roli Jacka – ojca Susan, jednej z pacjentek Fiennesa – na swój specyficzny sposób werbalizuje pulsujące w Górze napięcia, przełamując zimny bezruch narracji surrealistyczną ekspresją człowieka na pograniczu rzeczywistości i trawiących bohaterów koszmarów. Plastycznie nieurodziwy Lavant aż kipi od emocji, jego ciało zdaje się iskrzyć i kumulować wszystko to, co pozostali w sobie tłumią, uosabia chtoniczną brzydotę i ambiwalentną energię natury – popychającą do działania i destruktywną zarazem. Wprowadzony w decydującym momencie rozwoju fabuły Jack to personifikacja chaosu, zarówno w świecie przedstawionym, jak i w strukturze filmu, dzięki wnoszonemu przy jego pomocy sensualnemu przełamaniu, sprowadzającemu momentami niejasne, abstrakcyjne psychologiczne meandrowania do brutalnej realności bycia. Jego córka z kolei (w tej roli niepokojąca Hannah Gross) jest eteryczną latoroślą owego etyczno-zmysłowego zamętu, wabiącą głównego bohatera w stronę tego fascynującego bóstwa.

Skąd wzięła się w tytule filmu góra? Czym ona jest? Tego wam nie zdradzę. Odpowiedź na to pytanie można poznać jedynie podczas seansu. Film Ricka Alversona, zgodnie ze standardami ambitnego, intelektualnego kina w stylu slow, nie daje jasnych odpowiedzi, mnoży i splata tropy, które widz powinien układać w intuicyjnym procesie przyswajania filmowej materii. Góra jest z całą pewnością opowieścią o drodze do samookreślenia, rozliczeniu z własnymi demonami i poszukiwaniu ścieżek do budowy konkretnej podmiotowości. Zasadnicze kwestie rozstrzygają się tu między poszczególnymi scenami, mimochodem. Do wybitności nieco brakuje: sceptycy powiedzą, że Alverson nie wnosi tak naprawdę nic nowego ani do kinowej formy, ani do podejmowanego tematu. Można by się z tym częściowo zgodzić, w wielu fragmentach Góra zdaje się dość przewidywalna i schematyczna w swoim minimalizmie i programowym zdystansowaniu. Jednak nie jest to film epigoński, a konwencja służy tu autentycznej autorskiej wypowiedzi, frapującej i hipnotycznej. I co najważniejsze, forma tego filmu, przy całym intelektualnym nasyceniu oraz rozbudowaniu, po prostu reaguje z widzem na poziomie odbioru – krótko mówiąc, jest to dobre kino.

Avatar

Tomasz Raczkowski

Antropolog, krytyk, praktyk kultury filmowej. Entuzjasta kina społecznego, brytyjskiego humoru i horrorów. W wolnych chwilach namawia znajomych do oglądania siedmiogodzinnych filmów o węgierskiej wsi.

zobacz inne artykuły autora >>>

REKLAMA
https://www.perkemi.org/ Slot Gacor Slot Gacor Slot Gacor Slot Gacor Situs Slot Resmi https://htp.ac.id/ BERMAIN MAHJONG WAYS TANAM POHON BOCORAN MAHJONG TIPS AUTO WD JELAJAHI DUNIA MAHJONG WAYS 2 FITUR STRATEGI LANGIT JINGGA MAHJONG WAYS REZEKI TAK TERDUGA MELATI MEKAR MAHJONG WAYS UNTUNG GANDA MENCETAK SEJARAH BARU STRATEGI JITU MAHJONG WAYS 2 POLA TERBARU MAHJONG WAYS MAXWIN RAHASIA KEBERUNTUNGAN MAHJONG WAYS 2 RAHASIA MAHJONG WAYS 2 CARA MUDAH MENANG DI SLOT MAHJONG WAYS 2 CHEAT MAXWIN SLOT THAILAND BOCOR DUA POLISI DIDEMOSI KARENA PERAS UANG UNTUK MODAL MAIN SLOT ONLINE PELAKU PEMBUNUHAN SANDY PERMANA TERUNGKAP INGIN CURI UANG WD SLOT GACOR RAHASIA COIN STARLIGHT PRINCESS TEKNOLOGI DIGITAL SLOT 777 CARA MENANG TEKNIK TERBARU TIPS DAN TRIK MAXWIN DI GAME STARLIGHT PRINCESS TRIK JACKPOT SLOT OLYMPUS DENGAN POLA UNIK slot gacor