WSPANIAŁE STULECIE. Pierwsze przekrojowe opracowanie w polskim internecie!

POSTACIE

Sulejman I Wspaniały – zwany był również Prawodawcą. Syn sułtana Selima I Groźnego i sułtanki Hafsy (Hafizy). Urodził się 6 listopada 1495 roku, zmarł 6 lub 7 września 1566 roku podczas wyprawy na Węgry. Jego śmierć była tajemnicą przed żołnierzami przez czterdzieści dni. Ciało władcy – pozbawione serca i wnętrzności – pochowano obok sułtanki Hürrem w mauzoleum wybudowanym na dziedzińcu meczetu Sulejmana.

Władzę objął po śmierci swojego ojca w 1520 roku. Był sułtanem aż czterdzieści sześć lat. Za czasów jego panowania Imperium Osmańskie osiągnęło szczyt swojej potęgi – Sulejman znacznie rozszerzył jego terytorium, przeprowadził również liczne reformy – armii, finansów, administracji. To dzięki tym działaniom zyskał przydomek Wspaniały.

W serialu poznajemy Sulejmana, gdy obejmuje władzę jako sułtan, jednak dzięki licznym wspomnieniom możemy zobaczyć, jak wyglądało jego dzieciństwo, pierwsze plany dotyczące władzy oraz stosunki z ojcem. Imię pierwszej żony Sulejmana jest nieznane. Twórcy filmu pominęli w ogóle tę postać, przedstawiając Gülfem jako pierwszą małżonkę (w rzeczywistości była drugą). Urodziła mu syna Murada, który jednak zmarł. Drugą (a według historii trzecią) żoną była Mâhidevrân, matka księcia Mustafy. Warto zauważyć, że źródła historyczne podają, że miała jeszcze dwójkę dzieci – Raziye i Ahmeda – ale nie występują one w serialu. Ostatnią była Hürrem (w serialu nosiła imię Aleksandra, w rzeczywistości była nazywana również Roksolaną), matka jego pięciorga dzieci: Mehmeda, Mihrimah, Selima, Bajazyda oraz Dżihagira. I znowu mamy tutaj rozbieżność ze źródłami historycznymi – część z nich podaje, że Hürrem urodziła jeszcze Abdullaha, który mógł być bliźniakiem Mihrimah. Twórcy jednak zrezygnowali z przedstawienia tej postaci, być może dlatego, że część badaczy uznaje Abdullaha za syna Mâhidevrân, a być może dlatego, że żył zaledwie trzy lata.

Sulejman posługiwał się językiem serbskim, arabskim i perskim oraz oczywiście osmańskim, posiadał umiejętności złotnika oraz był poetą. Pisał pod pseudonimem Muhibbi (co oznacza „miłośnik” lub „zakochany”). Najczęściej tworzył gazele (liryczne utwory poetyckie). Często opisywał doświadczenia swojego panowania, tworzył wiersze mistyczne i religijne oraz poezję liryczną. Pisał również liczne erotyki i listy miłosne adresowane do Hürrem.

W serialu Wspaniałe stulecie poznajemy go jako człowieka, który sam siebie próbował ukształtować. Ważną cechą jego osobowości była walka z własną słabością – pychą. Chciał ją pokonać i nigdy nie być pyszny i dumny. Pragnął żyć z pokorą i dziękować za zwycięstwa i szczęście Bogu, a nie myśleć, że sam stał się bogiem, bo odniósł tyle sukcesów. Mówił: „Nie zapominaj, skąd przyszedłeś, i w co się obrócisz”. Chciał nigdy nie stracić sumienia i niewinności, ale gdy sprawuje się władzę, to nie jest takie proste. Sulejman najbardziej bał się tego, że stanie się taki jak jego ojciec, Selim I Groźny. Nazywał go swoim Aniołem Śmierci, który przyjdzie po niego u kresu życia. Bał się go jako człowieka, który był gotów zabić własnego syna dla utrzymania władzy. Mimo tych obaw i starań, Sulejman sam jednak ciągle miał wrażenie, że jego najstarszy syn – Mustafa – odbierze mu władzę. W końcu wydał na niego wyrok – skazał na śmierć. Być może ta jego przemiana zaczęła się już wcześniej, a wyrok wydany na syna to tylko jej nieuniknione następstwo. Sulejman bowiem skazał na śmierć również swego przyjaciela, Ibrahima Paszę. W serialu można zaobserwować, że już nigdy się z tego do końca nie podniósł, że to go zupełnie zmieniło. Pod koniec życia stał się tym, kim tak bardzo nie chciał być.

Sułtanka matka (Hafsa) – pierwsza Valide Sultan Imperium Osmańskiego. Przez czternaście lat (od objęcia władzy przez Sulejmana do swojej śmierci) była jedną z najbardziej wpływowych osób w imperium. Została matką młodo, mając szesnaście lat. Jej pochodzenie nie jest do końca jasne, choć często podaje się, że była córką Mengli Gireja – chana Chanatu Krymskiego. Do Serayu przyjechała już jako żona sułtana Selima Groźnego. Musiała mieć duży instynkt macierzyński, gdyż przeczuła, że jej mąż chce zabić Sulejmana, wysyłając mu zatruty kaftan. Udaremniła tę próbę, tym samym ratując życie synowi. Sulejman był jej jedynym synem, ale urodziła jeszcze trzy córki: Hatice, Fatmę i Hafsę. W serialu nie lubiła Hürrem, chociaż pod koniec dostrzegła, że ta bardzo kocha Sulejmana. Sułtanka matka wiedziała jednak, czym jest żądza władzy, i zdawała sobie sprawę z tego, że Hürrem jest niebezpieczna i zagraża jednemu z jej wnuków – Mustafie.

Sułtan Selim I – zyskał przydomek Groźny lub Okrutny. Odsunął swojego ojca Bayazyda II od władzy, zabił starszego brata Ahmeda i został sułtanem. Aby nikt nie zagrażał jego władzy, uśmiercił swoich dwóch pozostałych braci, a także bratanków i synów – z wyjątkiem Sulejmana, którego obrał na następcę. Sprawował władzę przez osiem lat. Wspaniałe stulecie rozpoczyna się, gdy panującym sułtanem jest już Sulejman, ale postać Selima Groźnego wraca kilkukrotnie we wspomnieniach. W serialu próbował zabić syna poprzez wysłanie mu zatrutego kaftana. Sulejmana uratowała matka, która przeczuła niebezpieczeństwo.

Sułtanka Hürrem (Aleksandra, Roksolana) – czwarta (a w serialu trzecia) żona sułtana Sulejmana. Prawdopodobnie była córką ruskiego kapłana prawosławnego, mieszkającą na Rusi Czerwonej (ówczesne terytorium Królestwa Polskiego). W młodym wieku trafiła do niewoli. Miała około szesnastu lat, gdy urodziła pierwszego syna – Mehmeda. Miała również córkę Mihrimah oraz synów: Abdullaha (który zmarł w dzieciństwie – jego postaci nie uwzględniono w serialu), Selima (późniejszego następcę tronu), Bajazyda i Dżihangira. Była prawdziwie i z wzajemnością zakochana w Sulejmanie – zarówno w historii, jak i w serialu. Potrafiła jednak też się mu sprzeciwić, jak na przykład wtedy, kiedy chciała zamieszkać w komnacie po sułtance matce. Wszystko co robiła, robiła z miłości do niego. On też ją kochał. Może świadczyć o tym fakt, że zgodnie z tradycją niewolnica, która urodziła sułtanowi syna, nie wracała już do jego łoża, tylko była wraz z dzieckiem wysyłana do jednej z prowincji. Hürrem to nie dotyczyło, Sulejman zostawił ją w pałacu, gdzie urodziła kolejne dzieci. Była jedną z dwóch osób (obok Ibrahima Paszy), która była dla Sulejmana najważniejsza, z którą wyszedł poza związek władca-poddany. Nie zachowywała się jak inne znane mu kobiety: nie ograniczała się do spełniania jego zachcianek, ale sama mówiła o swoich uczuciach i pragnieniach. Okazało się, że Sulejman potrafił czerpać radość również z dawania, ze spełniania czyichś marzeń. W końcu uwolnił ją, dzięki czemu nie była już niewolnicą, a potem wbrew woli swojej matki i całej rodziny wziął z nią ślub. Dzięki wielu intrygom doprowadziła ona do śmierci najstarszego syna sułtana – księcia Mustafy – oraz Wielkiego Wezyra Ibrahima Paszy. Zmarła 15 kwietnia 1558 i została pochowana w Stambule, przy meczecie Sulejmana.

W charakterystyce serialowej wersji Hürrem uderza to, że sama będąc zakochaną w mężczyźnie swojego życia, Sulejmanie, kazała córce, Mihrimah, wyjść za mąż zupełnie bez miłości. Zmusiła ją do tego dla dobra swoich synów. Wiedziała, że taki krok da jej więcej władzy. Tak się zresztą stało, Rüstem Pasza został wielkim wezyrem, a Hürrem zdobyła jeszcze większe wpływy. Osiągnęła cel, jednak kosztem szczęścia córki.

Sułtanka Mâhidevrân – trzecia żona Sulejmana (choć w serialu podawana jest jako druga), przywieziona specjalnie dla niego z Albanii i poślubiona w wieku dwunastu lat. Była wykształcona i miała szczególną urodę (jej imię oznaczało „ta, która jest zawsze piękna”). Urodziła pięcioro dzieci, w tym Raziye, Ahmeda i Mustafę, ale tylko ten trzeci został przedstawiony w serialu. Była szczęśliwa, dopóki w pałacu nie pojawiła się Hürrem. Mimo swojej inteligencji i wykształcenia Mâhidevrân nie miała na tyle sprytu i przebiegłości, by z nią wygrać. Jednak to właśnie z jej perspektywy snuta jest opowieść we Wspaniałym stuleciu, gdyż Mâhidevrân jest w nim obecna od samego początku i umiera ostatnia, dożywając aż osiemdziesięciu lat.

Gülfem Hatun – druga (w serialu podawana jako pierwsza) żona sułtana Sulejmana. Miała czternaście lat, gdy została jego żoną. Jej pochodzenie nie jest jasne – według niektórych badaczy miała na imię Rosalina i i była Sycylijką, według innych pochodziła z Czarnogóry. Urodziła sułtanowi syna Murada, który zmarł na ospę. Wtedy przestała być konkubiną, ale pozwolono jej mieszkać w pałacu, ponieważ była lubiana i szanowana – pozostawała blisko sułtanki matki, przyjaźniła się z sułtanką Hatice. Zawsze stała na straży zasad i tradycji. Sulejman radził jej się w pewnych sprawach, traktował jak przyjaciela. W pewnym momencie powierzył jej nawet obowiązek zarządzania haremem. Gülfem prawdopodobnie jednak poniosła śmierć, ponieważ próbowała zabić władcę. Ta wersja jej śmierci przedstawiona jest w serialu.

Sułtanka Hatice – siostra Sułtana Sulejmana. Dostała imię na pamiątkę pierwszej żony proroka Mahometa. Postać, która przechodzi metamorfozę w trakcie rozwoju fabuły serialu. Poznajemy ją jako młodziutką kobietę zakochaną w Ibrahimie Paszy. Jest to miłość zakazana, której przeciwna była sułtanka matka. W końcu, za zgodą Sulejmana, Hatice została żoną Ibrahima. Potem jednak Ibrahim miał romans ze służącą Nigar i to był wielki cios dla Hatice i prawdziwy kryzys ich miłości. Jednak nie odsunęła się zupełnie i na dobre od męża, a gdy ten umarł z wyroku sułtana Sulejmana, Hatice prawdziwie rozpaczała. Jej ból i poczucie straty były tak wielkie, że w końcu popchnęły ją do samobójstwa. Wcześniej znienawidziła brata za to, co zrobił. O śmierć Ibrahima obwiniała również Hürrem, którą kazała uprowadzić i więzić.

Ibrahim Pasza – Pargali Ibrahim Pasza, pochodzący z Pargi wielki wezyr Imperium Osmańskiego. Tę funkcję pełnił przez trzynaście lat. Był świetnie wykształcony, zarówno w zakresie strategii wojennej, jak i dyplomacji. Znał osiem języków. Patronował również sztuce – zgromadził pokaźną kolekcję rzeźb i obrazów. Do dziś w jego dawnym pałacu znajduje się muzeum malarstwa. Ibrahim Pasza był najbliższym przyjacielem i szwagrem sułtana Sulejmana – zarówno w serialu, jak i w historii. Był jedną z dwóch osób (obok Hürrem) najbliższych sułtanowi. Był przyjacielem, z którym Sulejman wyszedł poza relację władca-poddany. Przyjaźń z nim była wielkim wyróżnieniem, ale również swego rodzaju przekleństwem. We Wspaniałym stuleciu wielokrotnie widzimy, jak Ibrahim boi się, że w końcu dobra karta się odwróci i zginie z rąk Sulejmana. Żył ze świadomością nieuniknionej śmierci, mówił: „Każdego dnia w oczach sułtana widzę swój pogrzeb”. Mimo to miał duże poczucie własnej wartości, które rosło wraz ze wzrostem odpowiedzialności scedowanej na niego przez władcę. Ibrahim rozmawiał z posłami, siedząc na tronie, kazał wyrzeźbić sobie popiersie… Nietrudno domyślić się, że to wszystko zmierzało do katastrofy. W końcu cierpliwość Sulejmana się skończyła i dzięki intrydze Hürrem (która nota bene została podarowana Sulejmanowi właśnie przez Ibrahima) został stracony. Rozpaczała po nim jego żona, sułtanka Hatice, oraz kochanka Nigar.

Książę Mustafa – pierworodny syn sułtana Sulejmana, następca tronu. Uczciwy, sprawiedliwy, kochał ojca i braci – mimo że byli jego przyrodnim rodzeństwem, dziećmi Hürrem, z którą był skonfliktowany. Jego matką była Mâhidevrân. Poznajemy go we Wspaniałym stuleciu, gdy jako dziecko wraca wraz z nią do pałacu. Jego relacje z ojcem były trudne, gdyż jako pierworodny syn powinien objąć po nim władzę, jednak ciągle miał wrażenie, że ojciec faworyzuje najpierw Mehmeda, a po jego śmierci Bajazyda. Z tym ostatnim łączyła go jednak braterska miłość tak silna, że w jednej ze scen oboje wyrażają nadzieję, że jeśli jeden z nich zginie, to właśnie ten drugi obejmie władzę. Mimo relacji z ojcem, które układały się, mówiąc najprościej, po prostu różnie – czasem dobrze, czasem bardzo źle – ufał mu i wierzył, że ten nie zrobi mu krzywdy. Nie zauważał znaków, które sugerowały coś zupełnie innego. Sam Sulejman w serialu obawiał się dobrych stosunków Mustafy z janczarami i jego dużej pozycji wśród poddanych, którzy upatrywali w nim kolejnego sułtana. W wyniku intrygi Hürrem i Rüstema Paszy sułtan Sulejman doszedł do wniosku, że Mustafa go zdradził, więc wydał na niego wyrok śmierci. Mustafa był ulubionym bratem księcia Dżihangira, który z rozpaczy po nim umarł. W serialu potajemnie wziął ślub z córką Barbarossy, Mihrünnisą.

Książę Mehmed – pierwszy syn sułtana Sulejmana i sułtanki Hürrem. Był gubernatorem Manisy, po przeniesieniu stamtąd Mustafy do Amasyi. Prawdopodobnie sułtan Sulejman upatrywał w nim swojego następcy. Niestety w wieku dwudziestu dwóch lat książę nieoczekiwanie umarł. Według niektórych historyków jest to następstwo zachorowania na czarną ospę (w serialu przyczynia się do tego sługa działający na polecenie Mâhidevrân), według innych śmierć naturalna.

Sułtanka Mihrimah – córka Hürrem i jej wierna kopia. Silna i bardzo piękna, nazywana „Sułtanką Słońca i Księżyca”. Ulubione dziecko Sulejmana. Jeśli wierzyć źródłom historycznym, podróżowała z nim po całym kraju, a nawet brała udział w bitwie pod Gizą w północnym Egipcie, ruszając do walki na arabskim ogierze. W serialu od dziecka zakochana w Bali Beyu, została przez matkę zmuszona do ślubu z trzydzieści lat starszym Rüstemem Paszą. Nigdy naprawdę go nie pokochała, ale nie potrafiła (lub nie chciała) się z nim rozwieść, chociaż miała moment, gdy prawie tego dokonała. Z czasem przywykła do bycia jego żoną, a nawet stała się o niego zazdrosna. Miała z nim trójkę dzieci – Ayşe Hümaşah, Osmana i Mehmeda. Żyła z silnym przeświadczeniem, że należy do dynastii władców. Był w niej zakochany poeta Yahya.

Rüstem Pasza – mąż sułtanki Mihrimah, z którą miał trójkę dzieci, zięć sułtana Sulejmana, wielki wezyr. Pochodził z Chorwacji (w serialu mówi, że jest synem chorwackiego świniopasa) i dobrowolnie zgłosił się do oddziału janczarów. Zakochany w swojej żonie, był o nią bardzo zazdrosny. Miał świadomość tego, że jako wielkiemu wezyrowi grozi mu ciągłe niebezpieczeństwo śmierci wymierzonej z rąk Sułtana. Jego pozycji nie ułatwiał fakt, że sułtanka Mihrimah go nie kochała. Dlatego nie trzymał się jednej ze stron, tylko był jak chorągiewka na wietrze i obserwował, w jaki sposób najwięcej zyska dla siebie. Piastował stanowisko wielkiego wezyra dwukrotnie i zgromadził wielki majątek. Wraz ze swoją śmiercią w 1561 roku pozostawił po sobie osiemset piętnaście posiadłości ziemskich, czterysta siedemdziesiąt sześć młynów, tysiąc siedmiuset niewolników, dwa tysiące dziewięćset koni wojskowych, tysiąc sto sześć wielbłądów itd.

Książę Selim – syn sułtana Sulejmana i sułtanki Hürrem. Od dziecka rywalizował z Bajazydem, obawiał się również Mustafy jako rywala w drodze na tron. Po śmierci tego ostatniego po stronie Selima stanął ojciec, po stronie Bajazyda matka. Mimo, że Selim był najmniej utalentowany ze wszystkich synów Sulejmana, to właśnie on objął władzę po śmierci ojca, wcześniej zabijając ostatniego z rywali, Bajazyda i jego synów. Jego rządy nie były dobre, nie stronił od alkoholu, dlatego zyskał przydomek Pijaka. Nie posiadał zdolności militarnych i politycznych, dlatego nie brał udziału w kampaniach wojennych, a sprawowanie władzy powierzył Wielkiemu Wezyrowi Mehmedowi Sokollu. Kochał swoją żonę Nurbanu i pozostawał mocno pod jej wpływem. Teoria na temat jego śmierci mówi, że goniąc po pijanemu nałożnicę, przewrócił się w hammamie i uderzył głową o podłogę.

Sułtanka Nurbanu – najpierw nałożnica, a potem żona księcia Selima, późniejszego sułtana. Była albo wenecką szlachcianką, albo hiszpańską Żydówką. Miała na niego duży wpływ, często mówiła mu, jak ma postępować. Nie bała się oficjalnie sprzeciwiać temu, by Selim miał inne nałożnice. Była inteligentna, bardzo silna i przekonana o swojej wartości. konsekwentnie dążyła do tego, by Selim objął władzę po śmierci ojca. Była matką Murada, który miał objąć władzę po śmierci ojca. W 1574 roku Murad był w swojej prowincji w Manisie. Mogła to być więc dla kogoś okazja do przejęcia władzy. Sułtanka ukryła więc ciało męża w chłodni, nikomu nie mówiąc o jego śmierci i posłała po syna. Dopiero po jego przyjeździe do pałacu, po dwunastu dniach od śmierci Selima II, ogłoszono, że dotychczasowy sułtan odszedł. Przez dziewięć lat była Valide Sultan swojego syna. W serialu Nurbanu podczas sprzeczki z Huricihan doprowadza do jej śmierci.

Książę Bayazyd – syn sułtana Sulejmana i Hürrem. Przypominał ojca odwagą. Był poetą o wiedzy literackiej i historycznej. Zachowała się jego korespondencja z ojcem. Od dziecka rywalizował z Selimem, do którego był zbliżony wiekiem. Braterska miłość łączyła go z Mustafą, miał nadzieję, że jeśli umrze, to właśnie on zostanie sułtanem. W serialu Mustafa obiecał mu, że jeśli obejmie władzę, to zostawi Bajazyda przy życiu powierzając mu w panowanie jedną z prowincji. Po śmierci przyrodniego brata Bajazyda wspierała matka. Po jej odejściu uznał, że jest sam, dlatego zbuntował się przeciwko ojcu w obawie o życie swoje i swoich dzieci. W końcu zginął wraz z synami z rąk Selima. Historycznie jego żoną była sułtanka Fatma, w serialu miał kilka nałożnic, ale prawdziwie i ze wzajemnością zakochany był w córce Ibrahima Paszy i sułtanki Hatice – Huricihan.

Sułtanka Huricihan – postać fikcyjna. Córka Ibrahima Paszy i Sułtanki Hatice. Tak jak ojciec pięknie grała na skrzypcach. Miała niewinność matki, ale potrafiła zdobyć się na odwagę godną swojego ojca. Zakochana we własnym kuzynie, księciu Bajazydzie, potajemnie, wbrew woli Sułtana Sulejmana, wzięła z nim ślub. Nie urodziła mu jednak potomka. Zginęła zaatakowana przez Nurbanu. W Huricihan był zakochany bez wzajemności książę Dżihangir.

Książę Dżihangir – syn sułtana Sulejmana i Hürrem. Urodził się chory. W wyniku tej choroby w dorosłym życiu był garbaty. Prawdopodobnie z tego powodu stał się ulubionym dzieckiem swoich rodziców. Kalectwo być może przyczyniło się również do tego, że Hürrem nie wyjeżdżała z pałacu, gdy któryś z synów obejmował we władanie prowincję, ale zostawała, by być z Dżihangirem (a przy okazji zwiększać swoją pozycję w haremie). Książę przypominał ojca mądrością i wiedzą. Był bardzo dobrze wykształcony i najinteligentniejszy z rodzeństwa. Jako jedyny nie brał udziału w wyścigu do tronu – niepełnosprawny książę nie mógł zostać sułtanem, nawet jeśli biorąc pod uwagę siłę jego intelektu, byłby doskonałym władcą. Najbardziej ze wszystkich braci kochał Mustafę, dlatego gdy ten zginął z rozkazu ojca, Dżihangir popadł w rozpacz i chorobę, w wyniku której umarł. W serialu był nieszczęśliwie zakochany w Huricihan.

Sułtanka Şah – siostra przyrodnia sułtana Sulejmana (córka sułtana Selima I i jego pierwszej żony Ayşe Hatun), żona Lütfi Paszy, który sprawował funkcję wielkiego wezyra. Wyszła za niego nie z miłości, ale dlatego, że tak należało. Potrzebny jej był zresztą ktoś, kto miał władzę. Miała silną świadomość tego, że pochodzi z dynastii władców. Poniżała męża i zawsze przypominała mu, że to dzięki niej objął stanowisko wielkiego wezyra. Tradycjonalistka, pewna siebie, wyniosła, zawsze przyjmująca każdą sytuację z uniesioną głową. Można odczuć, że była zadufana w sobie. W 1541 roku rozwiodła się z Lütfi Paszą z powodu kary, którą wymierzył kobiecie oskarżonej o cudzołóstwo (w serialu było to wypalenie piętna, w historii obcięcie kończyny). Między małżonkami wywiązała się awantura, zakończona pobiciem sułtanki. Sułtan Sulejman w końcu odsunął Lütfi Paszę ze stanowiska. W serialu Şah miała jedną córkę (w rzeczywistości dwie), dla której też chciała dostatniego życia.

Lutfi Pasza – mąż sułtanki Şah, szwagier sułtana Sulejmana, przez dwa lata sprawował funkcję wielkiego wezyra. Sułtanka rozwiodła się z nim, gdy ukarał kobietę oskarżoną o cudzołóstwo. Wtedy też przestał być wielkim wezyrem i został wysłany do Didimoticho. W serialu wydaje się, że na prawdę kochał swoją żonę i wziął z nią ślub z miłości, a nie by wejść do rodziny władców. Historycznie Lütfi Pasza był autorem dwudziestu jeden dzieł – historycznych, politycznych, religijno-etycznych i innych. Ponadto napisał pracę opisującą panowanie sułtana Bajazyda II, Selima I Groźnego oraz Sulejmana Wspaniałego. Napisał również traktat polityczno-ekonomiczny Asafname.