ARMIA BOGA (1995). Anioły przeciwko aniołom

Warto jednak zauważyć, że i w tym anioł nie dorównuje człowiekowi. Nawet w wojnie, którą toczą ze sobą, potrzebują ludzkiej duszy, najgorszej z możliwych, aby im pokazała, w jaki sposób zwyciężyć przeciwnika. Jest w tym ironia, widoczna chyba nawet dla Gabriela – powodem konfliktu jest człowiek, obiekt miłości Boga, istota najdoskonalsza, gdyż posiadająca duszę, ale jednocześnie będąca w stanie ją zniszczyć, zbrukać, dopuszczając się ohydnych zbrodni. Celem archanioła staje się nieżyjący już żołnierz, bohater wojenny, który w Korei obdzierał ludzi ze skóry i czynił inne potworne rzeczy. Nie wiemy, czy Gabriel potrzebuje go ze względu na jego bestialską naturę, doświadczenie na polu bitwy czy zmysł strategiczny (niewiedza ta nieco frustruje, podobnie jak to, że nie widzimy wojny w Niebie, nie znamy zasad, na jakich się opiera); ważne, że anioł nie prześcignie człowieka nawet w byciu złym i jest to jeszcze jeden powód, aby istotę ludzką nienawidzić. Nie dlatego, że jest niemoralna i niegodna uwielbienia Boga, lecz z powodu możliwości rozwoju, zmiany, bycia lepszym lub bycia gorszym, bez żadnych ograniczeń. Tymczasem anioł jest ograniczony.

Co nie znaczy, że nie potrafi zaskoczyć. Widen zmyślnie konstruuje swe nie-ludzkie postaci, dobremu Szymonowi każąc dokonać moralnie dwuznacznej rzeczy, a z Lucyfera czyniąc wręcz pozytywnego bohatera. W przypadku tego pierwszego chodzi głównie o fakt, że skoro przeniesienie duszy z ciała do ciała odbywa się przez usta, „pocałunku” dorosłego mężczyzny z kilkulatką trudno nie nazwać kontrowersyjnym, bez względu na to, czy jest fabularnie uzasadniony. Inna rzecz, że czynem tym Szymon wydaje wyrok śmierci na dziewczynkę, czyniąc z niej cel dla bohatera granego przez Walkena. Tymczasem Lucyfer woli pomóc ludziom, niż patrzeć, jak Gabriel zajmuje miejsce Boga. „Dwa piekła to o jedno za dużo”, tłumaczy, stając się poniekąd niechętnym arbitrem wojny między aniołami. Viggo Mortensen jest w tej roli fenomenalny, gdyż nie rezygnuje z ukazania Lucyfera jako postaci po prostu złej, z którą nawet możliwość rozmowy wydaje się dla człowieka wyzwaniem ponad siły.

Szkoda, że ludzkie postaci nie są równie fascynujące co anielskie. Detektyw Thomas Dagget jawi się początkowo jako idealna przeciwwaga dla Gabriela – i jego wiara została zachwiana, i on nie rozumie „boskiego planu”. Ale po pewnym czasie jego dylematy zostają zastąpione zachowaniem pasującym do obrazu standardowego bohatera kina sensacyjnego. Podobny los spotyka Katherine, nauczycielkę, która stara się ochronić swoją uczennicę – poza próbą wysadzenia złego archanioła w powietrze jej rola w historii jest marginalna. Zarówno Koteas, jak i Madsen są tu zupełnie niewykorzystani, będąc tłem nie tylko dla Walkena, Mortensena i Stoltza, ale nawet dla pojawiających się na drugim planie Adama Goldberga i Amandy Plummer w rolach ożywionych pomagierów Gabriela. Dwójka ta wnosi sporo czarnego humoru do tej zaskakująco poważnie poprowadzonej fabuły.

Od czasu premiery debiutu Widena w 1995 roku pojawiły się cztery kontynuacje – jedna gorsza od drugiej – oraz inne tytuły kina gatunkowego, swobodnie czerpiące z biblijnej, a konkretnie anielskiej tradycji (szydercza Dogma, komiksowy Constantine czy niedorzecznie bombastyczny Legion). Jednak Armia Boga wciąż pozostaje przykładem chyba najciekawszego opisu niebiańskich postaci. Daje im głos, motywację oraz charakter, i aż żal, że anioły te, nie wyłączając Lucyfera, nie doczekały się lepszej historii. Tytuł tekstu zaś pochodzi z samego filmu – główny bohater przypomina sobie słowa z Pisma Świętego, rzekomo należące do Apostoła Pawła. W rzeczywistości nie znajdziemy ich w Biblii, choć aż chce się w nie uwierzyć. Podobnie jest z aniołami Widena. Prawdopodobnie nie noszą długich płaszczy, nie polują na dzieci i nie walczą ze sobą na ulicach współczesnego miasta, ale pociągająca jest myśl, że i one zastanawiają się nad własnym jestestwem.

korekta: Kornelia Farynowska