Obłęd i szaleństwo. HORRORY PSYCHOLOGICZNE, które trzeba znać

Już filmy grozy niemieckiego ekspresjonizmu w latach 1919-1924 podejmowały tematykę psychologiczną, eksponując niepokojące i pełne skrajności stany psychiczne bohaterów za pomocą kontrastów oświetleniowych i efektownej scenografii. Horror psychologiczny skupia się na przeżywanych przez bohatera stanach wewnętrznych, umysłowych czy emocjonalnych, które są siłą napędową fabuły i źródłem ekranowego strachu i niepokoju. W horrorach psychologicznych strach wywołuje stan psychiczny i przeżycia samego bohatera, a nie zewnętrzne zagrożenie, chociaż samemu bohaterowi tak właśnie się może wydawać. Często więc bohater popada w paranoję, czuje się wyobcowany, ma zwidy czy majaki. Horror psychologiczny celowo stara się zdezorientować widza i sprawić, że nie będzie w stanie rozróżnić, co w sytuacji bohatera jest prawdą, a co iluzją, bazując na atmosferze tajemnicy i suspensu, często wykorzystując nieoczekiwane zwroty akcji. Oto lista horrorów psychologicznych, które wbiją was w fotel.

Ludzie-koty (1942)

Amerykańskie dzieło Jacques’a Tourneura Ludzie-koty to jeden z pierwszych filmów uznawanych za horror psychologiczny. Bohaterka filmu, Irena Dubrovna (Simone Simon), z pochodzenia Serbka, żyjąca w Nowym Jorku, jest przekonana, że jest potomkinią ludzi-kotów ze swojej wioski, obarczoną rodową klątwą, w wyniku której jakikolwiek kontakt fizyczny z mężczyzną zamieni ją w dziką panterę. Film, podobnie jak wiele późniejszych dzieł, dramatów, thrillerów i horrorów, wykorzystuje psychologiczne koncepcje Freuda dotyczące mechanizmu represji, czyli wyparcia – taktyki obronnej umysłu jednostki, który nie dopuszcza do świadomości trudnych i bolesnych wspomnień. Według Freuda wyparte wspomnienia umysł spycha do nieświadomości, ale czasami ujawniają się one pod wpływem silnych przeżyć, używek lub we śnie. Ludzie-koty to zarazem horror psychologiczny i film noir z ciekawą psychologiczną intrygą i wspaniałą gra światła i cienia.

Psychoza (1960)

Także i mistrz suspensu, Alfred Hitchcock, garściami czerpał z freudowskiej psychoanalizy. W Psychozie echem odbija się nie tylko koncepcja represji i nieświadomego, ale przede wszystkim kompleksu Edypa, widocznego w relacji Normana Batesa (Andrew Perkins) z własną matką. Chociaż nie jest to pierwszy film psychologiczny Hitchcocka, dopiero w Psychozie reżyser osiągnął szczyt swoich reżyserskich umiejętności tworząc szokujący i kontrowersyjny horror psychologiczny, poruszający wątki seksu, dewiacji i przemocy. Kiedy Marion Crane (Janet Leigh) ucieka przed prawem wraz ze skradzionymi z miejsca pracy czterdziestoma tysiącami dolarów, po drodze zatrzymuje się w napotkanym motelu, gdzie spotyka dość osobliwego zarządcę, Normana Batesa, którego przemianę z nieśmiałego młodego mężczyzny w mrocznego mordercę z głębokimi problemami psychicznymi możemy obserwować na ekranie.

Dziecko Rosemary (1968) i inni – „Trylogia apartamentowa” Romana Polańskiego

„Trylogią apartamentową” zwie się trzy ważne filmy Polańskiego: Wstręt (1965), Dziecko Rosemary (1968) oraz Lokatora (1976), pomiędzy którymi widać znaczące podobieństwa. We wszystkich filmach zgłębiane są stany psychiczne postaci, które stopniowo popadają w obłęd, niemalże cały czas spędzając w swoich londyńskich, nowojorskich i paryskich mieszkaniach. W kontekście psychologicznego filmu grozy nie sposób nie wspomnieć o wszystkich trzech filmach, nie ulega jednak wątpliwości, że to Dziecko Rosemary jest najwybitniejszym osiągnięciem horroru psychologicznego, ze wspaniałą rolą Mii Farrow w roli młodziutkiej, delikatnej, nieśmiałej mężatki, która zachodzi w upragnioną ciążę po przeprowadzce z mężem do nowego mieszkania. Wkrótce Rosemary zaczyna cierpieć z powodu niepokojących objawów – drastycznie chudnie i ma nietypowe bóle. Nie lepiej dzieje się z jej umysłem – Rosemary staje się podejrzliwa wobec dziwnych sąsiadów, traci ufność w stosunku do męża i swego lekarza, popadając w obłęd.