NIEOCENZUROWANA HISTORIA EROTYKI NA EKRANIE. Nagość, seks i pocałunki

PIERWSZE FILMOWE KUSICIELKI

Nie jest niespodzianką, iż symbolem filmowej erotyki i seksualności jest kobieta. Najlepiej filuterna, zalotna, powabna, nierzadko kusząca swoimi wdziękami. Jedną z pierwszych zaistniałych ikon seksu na ekranie stała się Jane Russell oraz jej biust, który był największą dekoracją westernu Wyjęty spod prawa z 1943 roku. Reżyser Howard Hughes zaprojektował na potrzeby filmu specjalny biustonosz uwydatniający piersi aktorki. Po dwóch latach walki z cenzorami dzieło zostało wypuszczone bez zatwierdzenia Haysa. Fascynacja wokół osoby Russell była lepsza od reklamy.

Rok później światło dzienne ujrzał film Podwójne ubezpieczenie Billy’ego Wildera. Kochanka głównego bohatera, grana przez Barbarę Stanwyck, planując zabójstwo swojego męża, kreuje się na zimnokrwistą, uwodzicielską femme fatale. Obraz fascynacji dwójki bohaterów twórcy zawarli w świetnie napisanych dialogach, w których kobieta hipnotyzuje swoją niebezpieczną kokieterią.

(Od lewej: Jane Russell oraz Barbara Stanwyck)

Film Baby Doll wywołał spore kontrowersje jeszcze przed swoją premierą, gdy nad Nowym Jorkiem zawisnął billboard z Carroll Baker leżącą na łóżeczku i podniecająco ssącą kciuk. Dzieło z 1956 roku opowiada historię Archiego Lee Meighana, który czeka na dwudzieste urodziny tytułowej Laleczki, by móc skonsumować z dziewicą małżeństwo. Aktorka występująca w falbankowej, koronkowej i przykrótkiej piżamce (nazwanej na jej cześć Babydoll), jej uwodzicielska, dziewczęca kreacja zapewniła kobiecie wielką karierę aktorską oraz status seksbomby Hollywood. Carroll stała się odurzającą seksapilem Lolitą lat pięćdziesiątych.

Aż w końcu Bóg stworzył Brigitte Bardot. Francuska kocica zabłysnęła na ekranie filmu I Bóg stworzył kobietę Rogera Vadima także w 1956 i wywołała rewolucję seksualną w amerykańskim kinie. Choć nie jest to pierwszy film, w którym występuje, to on skierował na nią światła reflektorów oraz nadał miano sex kitten. Aktorka wcieliła się w rolę nastolatki, która uwodzi mężczyzn w seksownym stroju bikini. Kostium był w latach pięćdziesiątych dobrze znany we Francji, lecz z Stanach Zjednoczonych nadal ryzykownie odbierany. Mimo wszystko dzieło stało się międzynarodowym sukcesem, a Bardot z piedestału królowej seksu lat pięćdziesiątych oraz sześćdziesiątych mogła zrzucić tylko Marilyn Monroe.

FILMY EKSPERYMENTALNE

W historii kinematografii doszukujemy się wielu dzieł erotycznych, które na nowo kontemplują estetykę pożądania seksualnego, zmysłowości oraz miłości romantycznej. Nie sposób wymienić wszystkich, lecz warto wspomnieć o  najwcześniejszych i najciekawszych filmach, które redefiniowały ekranową seksualność na przestrzeni kina, nierzadko ocierając się o kontrowersje i cenzurę. Jednym z nich jest obraz z 1915 roku, Oszustka Cecila B. DeMille’a, który jako pierwszy odnosi się do przemocy seksualnej. Niemy spektakl jest pełen ponurych i sadomasochistycznych fantazji. Ukazuje japońskiego biznesmena w roli drapieżnika, w którego sidła wpada bezbronna Edith Hardy, za pieniądze poddająca się jego brutalnej dominacji.

Dziewięć lat później powstaje niemiecki Michael Carla Theodora Dreyera, który jest obrazem relacji ukrywającego przed światem skłonności homoseksualnych malarza, zubożałej hrabiny oraz modela artysty, który  staje się cichym kochankiem obojga. Historia trójkąta miłosnego jako pierwsza emocjonalnie oddziałuje na późniejszą historię kina gejowskiego.

W historii kina dźwiękowego kamieniem milowym kina erotycznego stał się kultowy Tramwaj zwany pożądaniem, intymne dzieło uznawane za niemoralne, godzące w ówczesną obyczajowość. Opowiada o pasji, żądzach, namiętności oraz seksualności. Jest jednak przede wszystkim precyzyjnie nakreślonym portretem dojrzałego związku, jednym z najlepszych w historii amerykańskiego kina.

Brytyjsko-włoski film Michelangela Antonioniego stał się przełomowym także i w historii amerykańskiej kinematografii. Tematem Powiększenia z 1966 roku jest fotografia mody, według ówczesnych hollywoodzkich standardów tryskająca seksem, zmysłowością oraz cielesnością. Reżyser przemyca w nim również pierwsze w historii kina przelotne spojrzenie na włosy łonowe. Wyraziste treści seksualne dzieła włoskiego twórcy były dobitnie sprzeczne z kodeksem Haysa, jednak różowe lata kontrkultury, sukces recenzencki oraz kasowy produkcji  zapewniły amerykańskiemu wydaniu nietykalność oraz symbol oficjalnego upadku cenzury Hollywood w 1968 roku.

Seks oraz szwedzka nowa fala. Awangardowy miks dokumentu, scen nagości oraz zainscenizowanych stosunków seksualnych stworzył Vilgot Sjöman pod sztandarem społecznych przemian lat sześćdziesiątych w filmie I Am Curious (Yellow) z 1976 roku. Reżyser nakręcił film razem ze swoją sympatią, Leną Nyman. Produkcja zawiera wiele wywiadów na temat równości płci, klas społecznych, także rozmowę z Martinem Lutherem Kingiem. Jedną ze szczególnie kontrowersyjnych scen jest zaś obraz, na którym Lena całuje wiotkiego penisa swojego kochanka. Wokół dzieła wybuchła ogromna kontrowersja. Film został zakazany w Massachusetts, a bostońska policja zaczęła konfiskatę taśm. Sprawa trafiła do Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych, gdzie uznano dzieło Sjömana za przyzwoite. Tym samym zdobyło światowy rozgłos. Do dziś kultura popularna nawiązuje do szwedzkiego filmu.

Jeden z najbardziej kontrowersyjnych filmów, nagość czterdziestoośmioletniego Marlona Brando oraz gwałt analny z masłem w roli lubrykanta. Ostatnie tango w Paryżu Bernarda Bertolucciego z 1972 roku ukazuje niedawno owdowiałego Amerykanina, który rozpoczyna anonimowy związek seksualny z młodą paryżanką. Przekraczanie barier stało się głównym tematem dzieła. Nieprzerwany obraz przemocy seksualnej i emocjonalnych zawirowań w filmie doprowadził do kontrowersji na arenie międzynarodowej i przywołał cenzurę. Reżyser, zdradzając kulisy najbardziej dyskusyjnego fragmentu filmu, gwałtu analnego, przyznał, że grająca obok Brando młoda i niedoświadczona Maria Schneider nie wiedziała o scenie. Reżyser i aktor mieli ją wymyślić na krótko przed zdjęciami. Aktorka miała wówczas przeżyć szok, a niektóre z wydawanych przez nią krzyków i uronionych łez miały być naturalną, niesymulowaną reakcją. W niektórych wywiadach przyznaje, że Bertolucci ziszczał na planie zdjęciowym własne erotyczne fantazje. W końcu Schneider przyznała, że udział w produkcji Włocha zniszczył jej życie. Samego twórcę zaś pozbawiono praw obywatelskich na 5 lat oraz skazano na 4 miesiące aresztu w zawieszeniu.

Wspomniany wcześniej Walerian Borowczyk uważany jest za pioniera surrealistycznego kina absurdu oraz największego na świecie twórcę artystycznego kina erotycznego. Pierwszy finansowy sukces przyniósł mu film Opowieści niemoralne z 1974 roku. Film był zakazany we Francji, dopuszczony dopiero po protestach. Nic dziwnego, choć wysublimowany i plastycznie piękny, jest nasycony krwią oraz seksem. Prezentuje cztery niezależne historie. Między innymi o bohaterce, która zamknięta w pokoju pełnym świętych obrazów odbywa stosunek z ogórkiem, oraz o Elżbiecie Batory, urządzającej sadomasochistyczne, krwawe, lesbijskie orgie.

Film pornograficzny, w porównaniu do dzieła erotycznego, nie posiada wartości artystycznej.  Seksualność pojawia  się w nim głównie w celu pobudzenia oraz osiągnięcia przez widza satysfakcji erotycznej. Dzieła sensualne zaś traktują seks jako przedmiot sztuki. Nawiązują do głęboko zakorzenionej w ludzkiej psychice fascynacji cielesnością, pragnieniem zmysłowego odbierania świata, ludzkich egzaltacji.  I choć prawda ta jest znana od początków istnienia świata, kino dołożyło ogromnego wysiłku, by seks zdobył należytą autonomiczność oraz zrzucił z siebie szatę  zakazu i fundamentalnej tajemnicy.

korekta: Kornelia Farynowska