KINO EUROPEJSKIE: Roman Polański

Zamknięte przestrzenie. Większość filmów Polańskiego rozgrywa się w zamkniętych, często klaustrofobicznych wnętrzach mieszkań, domów, wysp itd. (Nóż w wodzie, Wstręt, Matnia, Dziecko Rosemary, Lokator, Śmierć i Dziewczyna). Dzięki ograniczeniu bodźców wizualnych pochodzących z szeroko rozumianego otoczenia reżyser zmusza widza do absolutnego skupienia na grze psychologicznej prowadzonej przez bohaterów, a przestrzeń zaczyna odgrywać rolę samodzielnego aktora, często pełniącego rolę czarnego charakteru. Przestrzeń jednocześnie osacza (Dziecko Rosemary) stając się nieodłączną częścią fabuły, ogranicza ruchy bohaterów uniemożliwiając ucieczkę (Matnia, Pianista), jak i funkcjonuje w roli małego uniwersum symbolizującego zamknięty umysł bohatera (Wstręt). Z tą cechą stylu Polańskiego nieodłącznie wiąże się następna:

Trójkąty. Psychodramy konstruowane przez reżysera (te najlepsze przy współudziale Gerarda Bracha) rozpisane są na niewielką liczbę bohaterów (w większości filmów Polańskiego, może z wyjątkiem ostatniego Olivera Twista i Chinatown), a zazwyczaj rozgrywają się w trójkącie, czasem rozbudowanym o kolejną osobę. Podstawą staje się w tym układzie para, do której dołącza psychologiczny destruktor obnażający pustkę łączącego ich związku bądź wystawiający na próbę/ ośmieszający łączące ich uczucie, często przy tym nie przebierając w środkach (Nóż w Wodzie, Matnia, Dziecko Rosemary, Śmierć i Dziewczyna).

Przemoc. Po nakręceniu Wstrętu, Nieustraszonych Łowców Wampirów i Dziecka Rosemary Polański został uznany za speca od horroru i makabry. I faktycznie, reżyser nigdy nie unikał w swoich filmach przemocy (choćby słynna scena zmasakrowania nosa J.J. Gittesa w Chinatown), choć trudno mu zarzucić, by czynił to dla samego tylko efektu. Zasłynął z pewnego wyrafinowania i różnorodności w prezentacji przemocy, gdyż równie często ukazywał ją na ekranie w fizycznej i wyjątkowo naturalistycznej formie, jak i bez litości umęczał swoich bohaterów psychicznie. Dla wielu stała się ona jego łatwo rozpoznawalnym znakiem firmowym. Zaczynając od Noża w Wodzie poprzez Matnię, Dziecko Rosemary, Chinatown, Lokatora, aż po  Śmierć i Dziewczynę bohaterowie Polańskiego poddawani są jednak głównie przemocy psychicznej, przez co napięcie w jego filmach bywa trudne do zniesienia.

Penetracja najczarniejszych zakamarków ludzkiej psychiki. Polański od początku swojej drogi twórczej przejawia zainteresowanie tymi aspektami działania człowieka, które zazwyczaj są wstydliwie i skrzętnie ukrywane. Już w swoich krótkometrażówkach Ssaki i Gruby i Chudy prezentuje studium dominacji – uległości, a w Rozbijemy zabawę i Dwóch ludziach z szafą wyraźnie skłania się ku analizie przemocy i ludzkich reakcji na nią, przy czym bardziej od motywacji wydaje się interesować go sam żywioł. Pierwsze filmy pełnometrażowe przynoszą bardzo wyraźne oznaki dryfu ku jeszcze bardziej ekstremalnym tematom związanym z seksualnymi obsesjami, niezaspokojonymi żądzami czy wręcz chorobami psychicznymi. W Nożu w wodzie Polański jeszcze rozgrywa seksualne napięcia, by w następnym Wstręcie dać im upust w postaci krwawej łaźni organizowanej przez główną bohaterkę. Wątki dewiacji, seksualnych wynaturzeń, gwałtu, pojawiają się w prawie wszystkich dziełach Polańskiego zaczynając od tych wymienionych wyżej poprzez Matnię, Dziecko Rosemary, Chinatown, Tess, Gorzkie Gody, itd.