KINO EUROPEJSKIE: Pier Paolo Pasolini

Wolność jako najwyższa wartość – wolność sztuki, przekonań, postępowania. Celebrowanie życia przy jednoczesnej fascynacji śmiercią: świadomość jej istnienia jest niezbędna, by w pełni smakować intensywność życia, tak jak nie ma możliwości doświadczania pełni rozkoszy, jeśli nie zazna się cierpienia. Pasolini poszedł nawet jeszcze dalej, czyniąc ze śmierci najwyższą sublimację rozkoszy w postaci osiągnięcia pełnego wyzwolenia. Pociągała go myśl o ofierze i poświęceniu, mimo zdecydowanie deklarowanego ateizmu – szukał źródeł i interpretacji “świeckiej świętości”.

Synkretyzm – a konkretnie wieczne przechodzenie od skrajności do skrajności. Jego wczesna twórczość zahaczała o neorealizm, potem coraz chętniej sięgał po symbolikę i metaforę. Przechodził płynnie od naturalizmu do symbolizmu, od nihilizmu do hedonizmu. Ideę męczeństwa i cierpienia łączył z pochwałą nieskrępowanej, żywiołowej zmysłowości. Przechodził od tematyki katolickiej do manifestowania poglądów marksistowskich. W imię “wyrażania siebie” przełamywał kolejne bariery i nie było dla niego tematów tabu.

Brak klasycznej narracji – filmy Pasoliniego stanowią swoisty zapis jego wizji poetyckich, nie trzymają się zatem prostej linii narracyjnej, można spotkać u niego sekwencje bezładnych scen, pozornie zupełnie ze sobą nie związanych. To kolejny wyraz jego umiłowania wolności i dążenia, by wyrwać się z wszelkich ograniczeń, woli przedstawić rytm odczuwanych emocji, aniżeli po prostu o nich opowiadać.

Cielesność i seksualność – pożądanie, seks, upojenie, wszystkim tym Pasolini posługuje się po to, by szukać możliwych dróg wyrwania się z ograniczeń. Rytm fizycznego zbliżenia, namiętność są tą chwilą, gdy można odczuć brak kontroli, wyzwolić się z więzów, zatracić się i rozpłynąć. Odczucia osiągają apogeum, aż do bólu. Szczyt rozkoszy dla Pasoliniego ma w sobie coś ze śmierci, a śmierć – to pełna wolność.

Pasja – filmy Pasoliniego nigdy nie są “letnie”. W każdym z nich widać pełne zaangażowanie twórcze, ogień i poświęcenie. Niedopowiedzenie, zamglenie czy delikatne sugerowanie nie są w jego stylu. Woli dzikość, brutalność, drapieżność, szokujące kontrasty, nie boi się reakcji widza, nie dba o jego uczucia i wrażliwość, po prostu kreśli swoją opowieść dokładnie tak, jak ją sobie wyobraża, nie idąc na żaden kompromis.

Człowiek nie brzmi dumnie i koncepcja władzy – człowiek pragnie władzę zdobyć, ale nie znosi jej nad sobą. Wszelkie odgórne nakazy krępują jego prawdziwe ja, a jest ono z gruntu amoralne, kształtowane przez popędy. Wszelka moralność to efekt narzuconych z zewnątrz wyznaczników postępowania, które nie są osiągnięciem cywilizacji, ale wypływają z dążenia ludzi do manipulowania innymi. W tych ramach zawierają się zarówno polityka, jak i wiara, które krępują jednych, a dają ujście brutalności drugich.

Inspiracje – Pasolini sięga po tematykę biblijną, literaturę starożytną i klasykę prozy, wszystko po to, by analizować stałość i niezmienność mitów i archetypów zakorzenionych w kulturze i ich przełożenie na współczesność. Powtarzalność tych motywów to przyczynek do analizy niezmienności ludzkiej natury i jej najbardziej witalnych potrzeb i pragnień.

Technika realizacyjna – Pasolini posługuje się krótkim montażem, kadry są zazwyczaj mocno rozświetlone, scenografia oszczędna, wręcz ascetyczna, miejscami przypomina dekorację teatralną. Chętnie angażuje naturszczyków, nawet wziętych wprost z ulicy.