KINO EUROPEJSKIE: Bernardo Bertolucci

Aleksandra Krupińska

5 października 2018

REKLAMA

Zaliczany przez krytyków do tzw. włoskiego kina kontestacji. Zanim stał się autorem jednego z największych filmowych skandali w historii, był cenionym poetą i asystentem Piera Paolo Pasoliniego. Bernardo Bertolucci mówił:

Realizacja filmu jest dla mnie formą introspekcji, rodzajem głębszej niż to na
co dzień możliwe refleksji nad życiem…

szalony piotruś

W 1958 r. zaczął studiować malarstwo na Uniwersytecie Rzymskim. Porzucił jednak studia tuż przed obroną dyplomu. Od najmłodszych lat interesował się również kinem i sztuką filmową. Przełomem w jego życiu artystycznym stało się poznanie Piera Paolo Pasoliniego. Został asystentem reżysera przy filmie Włóczykij. Pasolini zdecydowanie ułatwił mu debiut. Razem napisali scenariusz filmu Kostucha (La comare secca), którym Bernardo Bertolucci zadebiutował w 1962 r.Urodził się 16 marca 1941 roku w Parmie. Gdy miał 12 lat wraz z całą rodziną przeniósł się do Rzymu. Jego ojciec – Attilio – był poetą, pisarzem i krytykiem literackim. To właśnie pod jego wpływem dwudziestoletni Bernardo wydał swój pierwszy tomik wierszy zatytułowany In cerca del mistero (W poszukiwaniu tajemnicy), za który otrzymał Premio Vereggio – jedną z najważniejszych nagród literackich we Włoszech. Kolejny film – Przed rewolucją, nakręcony w 1964 r. – przyniósł młodemu, bo zaledwie 24-letniemu, reżyserowi uznanie krytyki, choć w kinach poniósł finansową klęskę.

Lata 60. Bertolucci poświęcił głównie na realizację filmów dokumentalnych dla telewizji. Od czasów nakręcenia Strategii pająka nawiązała się współpraca pomiędzy Bertoluccim i Vittorio Storaro, odtąd stałym operatorem reżysera. W 1972 roku Bertolucci wyreżyserował film, który wywołał skandal obyczajowy. Skandal – skandalem, a jednak Ostatnie tango w Paryżu niektórzy krytycy okrzyknęli mianem rewelacji artystycznej. W latach 80. reżyser kręcił filmy poza Włochami. Do ojczyzny powrócił dopiero w połowie lat 90.

Ciekawostki:

Scenariusz Strategii pająka został oparty na opowiadaniu argentyńskiego pisarza Jorge Luisa Borgesa.

Najgłośniejszy film Bertolucciego – Ostatni cesarz – zdobył w roku 1988 aż dziewięć Oscarów (otrzymał je we wszystkich kategoriach, w których był nominowany)

Film Pod osłoną nieba uważa się za część wielkiego tryptyku (razem z Ostatnim cesarzem i Małym Buddą).

Ostatnie tango w Paryżu z powodu śmiałości scen erotycznych został uznany za pornograficzny i zakazany w wielu krajach, np. we Włoszech.

Bertolucci, jako pierwszy europejski reżyser, uzyskał przy okazji kręcenia Ostatniego cesarza zgodę na realizację zdjęć w Zakazanym Mieście (Pekin)

Po zakończeniu zdjęć do Ostatniego tanga w Paryżu, grająca główną rolę kobiecą Maria Schneider musiała poddać się kuracji w klinice psychiatrycznej

Swoją przygodę z kinem Bertolucci zaczął już w wieku 15 lat – kręcił wówczas swoje pierwsze filmy krótkometrażowe.

Najważniejsze nagrody:

1981 – Tragedia śmiesznego człowieka – nagroda na MFF w Cannes dla najlepszego aktora (Udo Tognazzi)

1988 – Ostatni cesarz – Oscar za najlepszy film, reżyserię, scenariusz adaptowany, muzykę, prowadzenie kamery, dźwięk, kostiumy, scenografię, montaż

1987 – Ostatni cesarz – Złote Globy dla najlepszego filmu, reżysera, oraz za scenariusz i muzykę

1987 – Ostatni cesarz – Cezar dla najlepszego filmu zagranicznego

1996 – Ukryte pragnienia – Złota Palma w Cannes

Bertolucci lubi wykorzystywać w swoich filmach literacką symbolikę, odrealnione obrazy (jak w Strategii pająka stylizowanej często na malarstwo surrealistyczne, czerpiącej także z psychoanalizy freudowskiej – motyw kompleksu Edypa. Do psychoanalizy Freuda Bertolucci nawiązywał również w Ostatnim tangu w Paryżu – motyw Erosa i Tanatosa). Filmy reżysera można odczytywać na wiele sposobów – sporo w nich alegorii, odniesień, metafor (np. pustynia jako stan psychiki w Pod osłoną nieba.

Podobne wpisy

Aż do czasu nakręcenia Ostatniego cesarza krytyka zarzucała Bertolucciemu nadmierne stylistyczne przeładowanie, zbytni manieryzm i dekoracyjność – w Ostatnim cesarzu zastąpił nadmiar i wielość znaczeń spójną wizją historii i ludzi.

Po nakręceniu swoich pierwszych filmów reżyser zaliczony został przez krytyków do tzw. włoskiego kina kontestacji (contestazione = spór, zakwestionowanie). Kino kontestacji oddzielano od kina politycznego, jednak w filmach Bertolucciego polityka wyraźnie była uwidoczniona. Widać również niechęć do tradycji mieszczańskiej, często pojawia się motyw ucieczki od skostniałej kultury Zachodu.

Współpraca z Vittorio Storaro zaowocowała pojawieniem się istotnych elementów w warstwie wizualnej filmów Bertolucciego – duet reżyser/operator budował znaczenia poprzez kompozycję obrazów, barwę oraz operowanie światłem.

Filmografia:

1962 – Kostucha

1964 – Przed rewolucją“

1966 – Il canale (krótkometrażowy)

1967 – La via del petrolio (TV)

1968 – Partner

1969 – Miłość i gniew

1970 – Strategia pająka

1970 – Konformista

1972 – Ostatnie tango w Paryżu

1976 – Wiek XX / 1900

1979 – Księżyc