ALFABET DAVIDA CRONENBERGA

F jak FILOZOFIA – stała się jednym z ważniejszych zagadnień w Niebezpiecznej metodzie, w której Sigmund Freud spotyka Carla Junga. Kilkunastogodzinne dyskusje obu naukowców, interpretacje marzeń sennych, kształtowanie się psychoanalizy – film pozornie nietypowy u Cronenberga, a przecież tak bliski jego twórczości. Dewiacje i tabu ujęte analitycznie, w większym stopniu jako temat badań niż zdobywania doświadczeń (jak choćby w Crashu).

G jak GINEKOLOG – a nawet dwóch, czyli bracia Mantle’owie w Nierozłącznych. Ten rodzaj specjalizacji lekarskiej idealnie wpisuje się w tematy poruszane przez reżysera z Kanady. On sam także wcielił się w ginekologa. W swojej Musze zagrał lekarza odbierającego poród w scenie snu bohaterki.

H jak HORROR WENERYCZNY – nazywany także cielesnym. To podgatunek horroru skoncentrowany na zagadnieniach deformacji, mutacji, chorób i nienaturalnej budowie ciała jako znaczących (lub przewodnich) elementów fabuły. David Cronenberg przez wzgląd na swój wpływ na ten nurt nazywany był swego czasu królem wenerycznego horroru.

I jak INICJACJA – doświadczana przez bohaterów niejednego filmu słynnego reżysera. Odpowiednio przygotowany i poprowadzony rytuał wprowadzenia osoby z zewnątrz do kręgu wtajemniczonych – jak choćby Nikolai we Wschodnich obietnicach, który dowodzi swojej wartości i zostaje przyjęty w szeregi organizacji Vory v Zakone. Na ciele (sic!) zostają mu wytatuowane symbole grupy, a on sam zyskuje szacunek nowych współbraci.

J jak JAKOŚĆ – ze względu na kontrowersyjną lub/i niepopularną w danym momencie tematykę scenariuszy Cronenberg nigdy nie miał szczęścia do dużych budżetów. Mimo to jego filmy, choć często kameralne, są wykonane z niezwykłą dbałością o szczegóły. Stała ekipa współpracująca z reżyserem stanowi zgrany organizm, w którym muzyka, obraz, scenografia oraz kostiumy składają się na spójny i przemyślany świat.

K jak KSIĄDZ – czyli kolejna ciekawostka, jaką jest rola Kanadyjczyka w filmie Odkupienie. Ten wyreżyserowany przez Russella Mulcahy’ego thriller (z Christopherem Lambertem w roli detektywa) powstał w duchu świetnego Siedem Davida Finchera. Cronenberg gra tu epizodyczną, lecz istotną postać księdza Rousella. Odwiedza głównego bohatera, by dodać mu otuchy i zachęcić do odwiedzenia kościoła. Niedługo potem duchowny udziela detektywowi wskazówki, która pomaga schwytać poszukiwanego mordercę. Jest to niewielka rola, lecz kilka minut czasu ekranowego wystarczyło, by spokojny głos i chłodne spojrzenie Cronenberga zapisały się w pamięci uważnych widzów. Bardzo ciekawy epizod, zwłaszcza biorąc pod uwagę tematy realizowanych przez niego obrazów. Do roli duchownego reżyser powrócił w miniserialu Alias Grace.

L jak LGBT – w przeciwieństwie do współczesnych produkcji, które robi się, uwypuklając wątki związane z mniejszościami seksualnymi (co przesłania czasem temat samego filmu), Cronenberg potrafił poruszać te kwestie w nienachalny i ciekawy sposób. Koronnym przykładem jest tu M. Butterfly, gdzie płeć i orientacja jednej z postaci jest kluczem do zrozumienia fabuły (ale na tym koniec, żeby nie zepsuć nikomu seansu). Innym filmem, który wpisuje się w nurt LGBT z klasą, jest Nagi lunch. Główny bohater, William Lee, trafia do Interstrefy, gdzie „chłopcy do towarzystwa” są stałym elementem krajobrazu. Poznaje jednego z nich, przez co infiltrowanie lokalnego środowiska jest znacznie prostsze. Młody i delikatny gej o imieniu Kiki okazuje się nie tylko pomocny, lecz także sympatyczny i troskliwy. Poza tym w Interstrefie popularny narkotyk rozprowadza lesbijska organizacja pod przewodnictwem podstarzałej burdelmamy. Dwa przykłady to za mało? W takim razie jeszcze Crash, w którym Vaughan, amator kraks samochodowych podrywa żonę głównego bohatera, a potem także jego samego. W każdym przypadku są to wątki dopracowane i dopełniające filmy w ciekawy sposób, jak to u Cronenberga.

M jak MEDIA – czyli przedłużenie ludzkich zmysłów przez szeroko pojętą technologię. W Wideodromie tę rolę pełni ekran telewizora, w eXistenZ interaktywna gra. Z kolei w Mapach gwiazd (gdzie akcja toczy się w środowisku ludzi kina) Havana, jedna z bohaterek, żyje napiętnowana manią prześladowczą związaną z aktorską karierą nieżyjącej matki. Ponadto reżyser pozwolił sobie na dosadną krytykę hollywoodzkiego środowiska i obsesyjną pogonią za sukcesem i pieniędzmi. Przewrotnie Cronenberg wykorzystał medium filmu do wytknięcia najgorszych cech ludziom, którzy zawodowo zajmują się produkcjami trafiającymi na duży ekran.

N jak NARKOTYKI – we wspomnianych Mapach gwiazd bohaterowie przegryzają kolejne zdania lekami, ale nastoletnia gwiazda filmowa po odwyku to kumulacja najgorszych cech, jakie może mieć młody aktor. Nie tylko tutaj obecne są zakazane substancje – w Nagim lunchu dezynfektor William Lee uzależnia się od proszku perskiego (środek owadobójczy), by potem przejść na tzw. czarne mięso (substancja zrobiona z wija wodnego). W międzyczasie próbuje pasty z haszyszu i odurzającej cieczy wydzielanej przez czułki mugwumpów – humanoidów o owadzich oczach. Wszystkie te atrakcje mają swój cel. W Mapach gwiazd to dodatkowy element do ponurego obrazu, jakim jest styl życia hollywoodzkich gwiazd. W Nagim lunchu z kolei narkotyki są środkiem transportu dla umysłu, choć ciało odczuwa potem skutki uboczne podejrzanych substancji.