Co nas STRASZY? Dybuk, yūrei, Baba Jaga i inne stwory, przez które NIE ZAŚNIESZ

Irlandzka banshee

Banshee to jedna z najbardziej przerażających, ale również fascynujących irlandzkich wróżek. Pojawia się w środku nocy, w miejscu zbliżającej się śmierci i wydaje z siebie mrożący krew w żyłach lament. Pierwotnie banshee ukazywała się ludziom, których miał spotkać nagły kres życia, na przykład w wyniku morderstwa. W późniejszych opowieściach ludowych ukazywanie się zmory zastąpił jej przeraźliwy płacz. Wróżka ta przybiera głównie trzy formy. Może być więc młodą, piękną dziewczyną, dojrzałą matroną albo starą wiedźmą. Cechą wspólną dla tych trzech postaci są długie, srebrne włosy, które zjawa czasami czesze grzebieniem. Banshee mają na sobie szare płaszcze z kapturem albo białe prześcieradło. Ich oczy są czerwone od ciągłego łkania. Według irlandzkiej tradycji niektóre rodziny mają nawet swoje prywatne banshee, które ukazują się przed śmiercią ich członków.

Najpopularniejszym przedstawieniem banshee na ekranie pochodzi z serialu Teen Wolf: Nastoletni wilkołak (2011-2017), gdzie w odcinku „The Girl Who Knew Too Much” dowiadujemy się, że Lydia (Holland Roden) to właśnie wywodząca się z irlandzkiego folkloru zjawa. 

Żydowski dybuk

Dybuk to duch wywodzący się z folkloru żydowskiego, w którego wiara rozpowszechniła się w XVI i XVII-wiecznej Europie Wschodniej. Dybuka przedstawiano zazwyczaj jako duszę grzesznego człowieka, która opuściła już jego ciało, ale nie świat. W związku z tym wędrowała niespokojnie po ziemi, aż znalazła schronienie w ciele żywej osoby. Dybuki nie zawsze jednak są szkodliwe. Mają po prostu jeszcze do załatwienia jakąś sprawę, która może zagwarantować im zbawienie. Często zatem przyczyniały się do rozwiązania sprawy morderstwa lub poprawy losu osoby, w której przebywały. W ówczesnych czasach podejrzani o opętanie byli zazwyczaj ludzie cierpiący na zaburzenia psychiczne. Zabierano ich wówczas do rabina, który miał wyrzucić demona z ciała za pomocą egzorcyzmów.

Co interesujące, motyw dybuka w filmie doskonale wybrzmiał w kinie polskim. Pięknym przykładem jego wykorzystania jest nagrany całkowicie w jidysz, najwybitniejszy żydowski obraz wyprodukowany w Polsce, czyli Dybuk (1937), a także ostatnie dzieło Marcina Wrony, Demon (2015). Po postać dybuka sięgnęli również twórcy jednego z odcinków serialu Czynnik PSI (1996-2000) oraz na przykład bracia Coen w filmie Poważny człowiek (2009).

Brazylijska pisadeira

Na koniec monstrum, o którym wspomnę trochę dla rozluźnienia atmosfery. Co prawda, wygląd tej zjawy jest bardzo przerażający, ale już sposób wyboru ofiary wydaje się dość zabawny. Pochodząca z Brazylii pisadeira to bardzo szczupła, koścista kobieta z krótkimi nogami i długimi, tłustymi włosami. Ma też czerwone oczy, szpiczasty nos, ostre zębiska i długie, żółte pazury. Jej przybycie zwiastuje nieznośny, piskliwy chichot. Pojawia się jednak w dość dziwnym momencie i nie jestem w stanie zrozumieć, czemu miałoby to służyć. Otóż pisadeira atakuje ludzi, którzy… zjedli obfity posiłek i udali się na drzemkę. Zjawa siada na piersi ofiary i ją dociska, aby przejedzony obudził się i przestraszył. Strach jest podobno tak duży, że ofiara nie ma możliwości powstrzymania pisadeiry, wobec czego umiera. Jedynym filmowym przykładem użycia tego brazylijskiego stwora jest krótkometrażowy obraz Pisadeira (2017). Pamiętajcie, nie przejadajcie się przed drzemką.