OSTATNIE KUSZENIE CHRYSTUSA: Religia, kontrowersje i rudy Judasz

Mimo presji czasu film jest przepięknie nakręcony. Jałowe, pustynne krajobrazy i skromna zabudowa z gliny i kamienia tworzą surowy świat pełen niuansów. Ciekawe są tradycyjne rytuały (na przykład zaślubiny), różnorodna muzyka i egzotyczne instrumenty, a także etniczne tatuaże na ciałach kobiet. Zrezygnowano zupełnie ze stylizacji biblijnej na rzecz współczesnego języka, by dialogi były bardziej przystępne. Nocne sceny zrealizowano w technice chiaroscuro, czyli zestawiając dość jasno oświetlone postacie z ciemnym tłem lub odwrotnie. Daje to niesamowity efekt, choć w gruncie rzeczy niezbyt wyszukany. Obrazowo, lecz prosto przedstawione są także zjawiska nadprzyrodzone. W Ostatnim kuszeniu Chrystusa – mówiąc słowami reżysera:

Wszystkie cuda i wszystkie dziwne, hipnotyczne sugestie wezmą początek z realnych rzeczy. Nie będzie drzewa wyrastającego z ziemi. To będzie po prostu drzewo.

Jak już wcześniej wspomniałem, przy całej tej prostocie i surowości Scorsese dwie sceny nakręcił w nieco innym stylu. Droga krzyżowa i ukrzyżowanie – najważniejsze wydarzenia poprzedzające tytułowe kuszenie. Chrystus z ciężką drewnianą belką nie przechodzi przez pustą ulicę, lecz przeciska się przez tłum. Malarstwo Boscha natchnęło Scorsesego do symbolicznego przygniecenia Jezusa ludźmi, lecz wciąż jest to przedstawienie realistyczne. Operator kamery wykorzystał wąskokątny obiektyw o długiej ogniskowej, spłycając perspektywę. Przez to wydaje się, że wszystkie postacie w kadrze stoją w tej samej odległości od kamery. Spowolniony ruch i muzyka Petera Gabriela w tle dodają scenie powagi.

Podobnie, choć prostszą techniką zrealizowano scenę ukrzyżowania. Scorsese sięgnął do Antonella da Messiny, który łotrów umieścił na drzewach. Zarówno w obrazie, jak i w filmie taki zabieg robi makabryczne wrażenie. Powykrzywiane, bezlistne gałęzie i poprzybijani do nich ludzie w agonii mocno kontrastują z prawie nieruchomym Chrystusem w równie przerażającej, lecz godniejszej pozie. To jedno z mocniejszych ukrzyżowań w kinie biblijnym, choć nie epatuje bestialstwem, jak w Pasji Mela Gibsona.

PODSUMOWANIE

„Najbardziej satanistyczny film, jaki kiedykolwiek powstał” – Matka Angelika, Świat wieczny

„Krótko mówiąc, film pod tytułem Ostatnie kuszenie Chrystusa to ohydna herezja i straszne bluźnierstwo przeciwko Panu Jezusowi” – portal KulturaDobra.pl

„Udowadnia niezbicie, że jest obrazem ponadczasowym, wyjątkowym, aktualnym. Ta produkcja nie jest atakiem, lecz dyskusją” – Patryk Tomiczek, Stopklatka

Protestowano, zanim rozpoczęła się produkcja, przed premierą i po niej, nie zawsze argumentując swoje oburzenie. Na Scorsesego wylano wiadro pomyj we wszystkich mediach. Czuł się nierozumiany, bo – jak sam mówił – nie przedstawia prawdy ani nikogo nie atakuje, tylko zadaje pytania.

Po niemal trzydziestu latach od powstania Ostatnie kuszenie Chrystusa to wciąż film równie aktualny, co kontrowersyjny. Do dziś nie miał premiery w Polsce, choć okazji ku temu nie brakowało, na przykład w związku z wejściem do kin Milczenia, również dotyczącego religii. Być może to tak drażliwy temat, że zadawanie niewygodnych pytań samo w sobie jest nietaktem?

Ostatnie kuszenie Chrystusa w reżyserii Martina Scorsesego zostało docenione nagrodami:

1 Nagroda NBR

1 Nagroda Bastone Bianco

korekta: Kornelia Farynowska