SIR JOHN HURT. Tytan o wąskich ramionach

Dekadę lat siedemdziesiątych sir John rozpoczął z przytupem, zapracowując na nominację do nagrody BAFTA w kategorii najlepszy aktor drugoplanowy za rolę w mrocznym brytyjskim kryminale 10 Rillington Place (1971) Richarda Fleischera. Hurt wykreował tam postać młodego mężczyzny, który zostaje wciągnięty w intrygę przez sąsiada-mordercę. Jeśli Zbereźnik dowodził umiejętności komediowych sir Johna, film Fleischera był potwierdzeniem ogromnego talentu dramaturgicznego aktora. Partnerując Richardowi Attenborough, Hurt stworzył postać, jaką znamy z wielu jego późniejszych występów – zagubioną, słabą, złamaną przez tragiczne doświadczenia. Być może to wczesne doświadczenia z przedstawicielami szkolnictwa rzuciły się cieniem na osobowości aktora i to one sprawiły, że doskonale rozumiał traumatyczne przeżycia bohaterów, w których się wcielał.

Po kilku kolejnych występach w produkcjach dużego i małego ekranu (a także w teatrze, w którym w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych Hurt pojawiał się regularnie) sir John zagrał jedną ze swych najlepszych ról, wojującego homoseksualisty Quentina Crispa w przedstawieniu stacji BBC Nagi urzędnik (1975) w reżyserii Jacka Golda. Kreacja ta, niezwykle ekspresyjna i bogata emocjonalnie, przyniosła mu telewizyjny odpowiednik nagrody BAFTA, a także popularność, która wcześniej była mu nieznana. Rozpoznawalność sir Johna wzrosła jeszcze bardziej, gdy wcielił się w postać Kaliguli w niezwykle popularnej miniserii Ja, Klaudiusz (1976), z której także w Polsce kojarzy Hurta wielu widzów, zwłaszcza starszej generacji. Wieść niesie, że sir John początkowo odrzucił propozycję udziału w tym projekcie, jednak podczas przyjęcia zorganizowanego przez reżysera Herberta Wise’a tak bardzo zaimponowała mu ekipa serialu, że postanowił zmienić decyzję.

Kostiumowa produkcja z pewnością pomogła Hurtowi w zyskaniu rozgłosu wśród widzów, jednak to film sir Alana Parkera z 1978 roku, Ekspres o północy, stał się największym jego ówczesnym sukcesem. W tym mrocznym dramacie więziennym wcielił się w Maxa, wyalienowanego, mającego coraz mniejszy kontakt z rzeczywistością ćpuna, od wielu lat odsiadującego wyrok w tureckim więzieniu za handel narkotykami. Znakomita rola nie uszła uwadze kapituł przyznających najważniejsze nagrody: sir John zdobył swoją pierwszą filmową statuetkę BAFTA, a także Złoty Glob i premierową nominację do Oscara. Do dziś kreacja w Ekspresie o północy pozostaje jedną z najbardziej imponujących dokonań Hurta, a wielu uważa ją za najwybitniejsze dokonanie aktora.

Film sir Alana Parkera okazał się początkiem niesamowitej passy syna księdza z Chesterfield. W 1979 roku sir John zagrał członka załogi tytułowego statku kosmicznego w Obcym. Ósmym pasażerze Nostromo Ridleya Scotta, przechodząc do historii kina jako pierwsza ofiara legendarnego już dziś xenomorpha. Scena, w której z wnętrzności Hurta uwalnia się tytułowy Obcy, przeszła już do kanonu zarówno science fiction, jak i horroru, a sam aktor sparodiował ją kilka lat później w Kosmicznych jajach (1987) Mela Brooksa, pokazując, że ma dystans do „kultowości” owej sekwencji. Serię pod nazwą „jeden rok, jedna legendarna rola” sir John podtrzymał także w 1980 roku, gdy wcielił się w tytułową postać w znakomitym Człowieku słoniu Davida Lyncha. Jako John Merrick, mężczyzna o potwornie zdeformowanym ciele, wzruszał i budził współczucie, ale przede wszystkim inspirował, gdy walczył o resztki godności i zachowanie człowieczeństwa. Rola Hurta ponownie została wyróżniona nagrodą BAFTA (tym razem w kategorii głównej roli męskiej) oraz nominacjami do Oscara i Złotego Globu.

Ten właśnie okres w karierze sir Johna, czyli lata 1978–1980, był bezsprzecznie dlań najlepszy. Żadna z późniejszych ról znakomitego aktora nie spotkała się z takim uznaniem, jak jego kreacje w Ekspresie o północy czy Człowieku słoniu, żadna nie miała też takiego popkulturowego statusu, jak ta z Ósmego pasażera Nostromo. Nie oznacza to jednak bynajmniej, że po wspomnianych sukcesach Hurt spoczął na laurach – wręcz przeciwnie! Grał w dziesiątkach produkcji – kinowych, telewizyjnych, teatralnych – nigdy nie schodząc poniżej bardzo wysokiego poziomu. W 1980 roku pojawił się także w niedoszłym arcydziele i spektakularnej klęsce Michaela Cimino, czyli Wrotach niebios, zaś premiera adaptacji Roku 1984 George’a Orwella, w której sir John zagrał główną rolę, odbyła się właśnie w roku, który słynny autor obrał za tytuł swej powieści. W 1983 roku wystąpił w ostatnim filmie Sama Peckinpaha, kultowym w niektórych kręgach Weekendzie Ostermana z Burtem Lancasterem, Dennisem Hopperem i Rutgerem Hauerem w obsadzie, zaś w 1988 wcielił się w tytułowego Bajarza w serialu Jima Hensona. Rok 1989 to z kolei jeden z większych sukcesów Hurta tamtego okresu i rola w Skandalu Michaela Catona-Jonesa, opisującym prawdziwą historię romansu brytyjskiego ministra wojny i tancerki egzotycznej.