S jak SUSPENS. Najważniejsze motywy w filmach ALFREDA HITCHCOCKA

P jak Podglądactwo

„Zaręczam panu, że dziewięć osób na dziesięć, kiedy widzi w oknie po drugiej stronie podwórza kobietę rozbierającą się przed położeniem się do łóżka czy nawet tylko mężczyznę układającego coś w pokoju, nie odmówi sobie przyjemności podglądania. Mogłyby odwrócić wzrok, mówiąc sobie: «To nie moja sprawa», mogłyby spuścić zasłony, ale nie, nie zrobią tego, będą patrzeć” – powiedział Alfred Hitchcock w rozmowie z François Truffautem. Jednym z tematów stale powracających w filmach reżysera jest wojeryzm, widoczny chociażby w takich filmach jak Psychoza, Zawrót głowy czy Okno na podwórze. Hitchcock czyni podglądaczy ze swoich bohaterów, a za pomocą odpowiednich zabiegów – także widzów.

Na początku Psychozy (1960) kamera zakrada się do pokoju hotelowego, nakrywając główną bohaterkę, Marion Crane (Janet Leigh), na schadzce z ukochanym. Jakiś czas później widz, razem z Normanem Batesem, obserwuje rozbierającą się Marion przez niewielki otwór w ścianie. W Zawrocie głowy (1958) były detektyw Scottie Ferguson (James Stewart) dostaje zadanie śledzenia żony przyjaciela. Podąża za Madeleine (Kim Novak), obserwując ją z ukrycia, podczas gdy ona kupuje kwiaty, odwiedza cmentarz, a potem – muzeum sztuki. Sytuacja rozwija u Scottiego obsesję na punkcie zupełnie nieznajomej, oszałamiająco pięknej blondynki.

W Oknie na podwórze (1954) przykuty do wózka inwalidzkiego z powodu złamanej nogi fotograf L. B. „Jeff” Jefferies (w tej roli znowu James Stewart) całymi dniami podgląda sąsiadów przez duże okno swojego apartamentu. Obserwuje młode małżeństwo, energiczną tancerkę, starsze małżeństwo z psem, kompozytora przy pracy, samotną kobietę i małżeństwo Thorwaldów. Wkrótce Jeff zaczyna podejrzewać pana Thorwalda o zabójstwo żony, a śledzenie poczynań sąsiada pochłania bez reszty jego uwagę. Jedna z najciekawszych scen rozgrywa się pod koniec filmu, kiedy Thorwald pyta Jeffa podczas konfrontacji: „Czego ode mnie chcesz?”. Wypowiadając te słowa, zwraca się także do widzów. Wtedy zarówno główny bohater, jak i widownia po raz pierwszy widzą twarz Thorwalda. W ten sposób Hitchcock uczynił z odbiorców swego filmu podglądaczy. Kamera to oko widowni, ale także oko głównego bohatera.

U jak Upadek

Hitchcockowscy bohaterowie mają tendencję do upadków z wysokości. Skutek jest różny – niektórzy giną jak postać Kim Novak w Zawrocie głowy podczas ikonicznego upadku z kościelnej wieży lub jak Valerian (Adam Williams) w Północ, północny zachód (1959), który spada z Mount Rushmore. W Psychozie detektyw Arbogast (Martin Balsam) ginie w spektakularnej scenie kręconej z góry, pchnięty kilkukrotnie nożem przez przebranego za swoją matkę Normana Batesa. Co najmniej 13 różnych postaci (w tym także tych drugoplanowych) ginie, upadając z dużej wysokości. Podobno największa, z jakiej spadł Hitchcockowski bohater, to około 500 metrów – w filmie Tajny agent (1936, znanym także pod tytułem Bałkany) z takiej wysokości zostaje zepchnięty z półki skalnej Caypor (Percy Marmont). Z Mount Rushmore, z wysokości około 150 metrów, spada Valerian (Adam Williams) w Północ, północny zachód, z 93-metrowej Statuy Wolności – Fry w Sabotażu. Bohaterowie Hitchcocka w ogóle często spadają z ważnych, znanych budynków – w Szantażu Tracy spada przez kopułę budynku Muzeum Brytyjskiego w Londynie do środka, ginąc na miejscu, a w Zagranicznym korespondencie Rowley zostaje zepchnięty z wieży katedry Westminsterskiej.

Niektórzy bohaterowie giną od postrzału, zanim spadną, jak na przykład Ramon (Frank Vosper) w Człowieku, który wiedział za dużo (1934). Inni, tak jak Jeff w Oknie na podwórze, spadają, lecz nie giną.

Z jak Zabójstwo

Żaden film Hitchcocka nie istnieje bez przynajmniej jednego morderstwa, a z zabijania Alfred potrafił stworzyć prawdziwą sztukę. Wystarczy przypomnieć genialny montaż w scenie pod prysznicem (zbliżenie na odpływ w wannie, a potem na nieruchome oko Marion) czy scenę zabójstwa w Nieznajomych z pociągu, gdzie Bruno Antony (Robert Walker) morduje Miriam, a cała scena odbija się w leżących na trawie okularach dziewczyny, które spadły jej, kiedy mężczyzna zaczął ją dusić. W jaki sposób Hitchcock najczęściej uśmierca swoich bohaterów? W pierwszej kolejności za pomocą postrzału (to aż jedna trzecia wszystkich ekranowych zabójstw!), w drugiej – za pomocą upadku z wysokości. Poza tym Hitchcock lubi morderstwo poprzez uduszenie, zadźganie czy utonięcie. W jego filmach umiera zdecydowanie więcej mężczyzn niż kobiet, jednak zdecydowanie więcej kobiet pada ofiarą uduszenia. W ten sposób traci życie wspomniana już Miriam w Nieznajomych z pociągu, Christine w Młodym i niewinnym oraz cztery ofiary seryjnego mordercy, który dusi kobiety w Szale. Czasem mordercy podejmują próbę uduszenia bohaterki, jednak bez sukcesu, jak w M jak Morderstwo czy Tremie.