KINO EUROPEJSKIE: Roman Polański

“Motorem mojego działania, bodźcem dla wyobraźni była zawsze chęć sprawiania przyjemności innym. Chciałem bawić się wywołując śmiech, łzy lub przerażenie. Uwielbiam błaznować, stroić miny
na scenie świata…”

Roman Polański rodzi się w Paryżu 18 sierpnia 1933 roku. Trzy lata później wraz z rodzicami wraca z Francji do Polski, do Krakowa. Tuż przed rozpoczęciem wojny ojciec Ryszard wysyła Romka wraz z matką do Warszawy, by krótko po niemieckiej inwazji sprowadzić ich z powrotem. Wraz z rosnącymi terrorem hitlerowskim rosną represje skierowane przeciwko polskim Żydom. Rodzina Polańskiego podobnie jak wiele innych trafia do krakowskiego getta, skąd w obawie o życie Romka ojciec wysyła go na polską wieś, gdzie po wielu przejściach przeżyje wojnę. W roku 1945 Roman spotyka się ponownie z ojcem i dowiaduje się, że jego matka zginęła zagazowana w Oświęcimiu. Wkrótce po wojnie młody Polański trafia do młodzieżowego programu radiowego “Wesoła Gromadka”, a potem Teatru Młodego Widza, gdzie zaczynają się kształtować jego skłonności artystyczne. W roku 1950 przerywa naukę w technikum, do którego skierował go ojciec, aby podjąć naukę w Liceum Sztuk Plastycznych. Swoje prace podpisuje tyleż malowniczym, co wywrotowym pseudonimem “Dupa”. Z racji swojej krnąbrności i trudnego charakteru zostaje wydalony ze szkoły i jest zmuszony dokończyć edukację na prowincji.

Po przypadkowym spotkaniu z Andrzejem Wajdą – wówczas studentem, podejmuje decyzję o złożeniu papierów do PWST w Krakowie. Zostaje jednak odrzucony z komentarzem, że w teatrze “nie ma zbyt wielu ról dla mężczyzn jego postury”. Polański nie ustaje w wysiłkach i wciąż krąży wśród artystycznej bohemy. Ostatecznie udaje mu się otrzymać niewielką rólkę w Pokoleniu Andrzeja Wajdy (bierze nawet udział w scenie bójki ze Zbigniewem Cybulskim), a w 1954 roku w Zaczarowanym Rowerze. Tego samego roku udaje mu się dostać do prestiżowej łódzkiej Filmówki. Ma wówczas 21 lat. Na fali odwilży po 1956 roku Romanowi udaje się uzyskać paszport i rok później po raz pierwszy wyjeżdża za granicę. Jest to rok prezentacji Kanału Wajdy na festiwalu w Cannes, które jest właśnie prawdziwym celem podróży Polańskiego. W 1958 Roman jako jedną ze szkolnych prac kończy Dwóch Ludzi z Szafą na podstawie scenariusza Kuby Goldberga. Dzięki tej krótkometrażówce świat usłyszy o Polańskim po raz pierwszy. Rok 1959 jest rokiem jego dyplomu. W Kiedy Spadają Anioły – dyplomowym krótkim metrażu występuje Barbara Kwiatkowska, z którą we wrześniu tego samego roku bierze ślub. Europa pozna ją jako Barbarę Lass – pod pseudonimem wymyślonym przez Romana. Po kilku latach przepychanek w kraju udaje mu się nakręcić jedyny pełnometrażowy film, czyli słynny Nóż w Wodzie, do którego scenariusz pisze wraz z Jerzym Skolimowskim. Tego samego roku wyjeżdża do Francji i poznaje Gerarda Bracha, który odciśnie ogromne piętno na późniejszych dziełach Polaka.

Rok 1964 przynosi nominację do Oscara dla Noża w Wodzie i pierwsze zaproszenie do Hollywood. W 1965 dla wytwórni Compton Films, dotychczas zajmującej się produkcją filmów soft-porno, wraz z Brachem pisze, a później reżyseruje Wstręt z Catherine Deneuve, a rok później Matnię. W Londynie poznaje Victora Lownesa – szefa miejscowego “Playboya”, który wprowadza go w artystyczny światek, a w przyszłości sfinansuje jego Makbeta. W tym samym czasie dla Jacka MacGowrana, aktora, który szczególnie przypadł mu do gustu na planie Matni, pisze “Bal Wampirów”, w którym występuje również jego przyszła żona, Sharon Tate. Sam film mocno pocięty przez amerykańskich producentów nie odnosi ani sukcesu kasowego, ani artystycznego. Lata 1967 – 68 rekompensują to z nawiązką. Na zaproszenie Roberta Evansa – szefa produkcji Paramount Pictures, Polański przyjeżdża do USA i reżyseruje Dziecko Rosemary. W roku kolejnym dochodzi to tragedii – Sharon Tate i trójka przyjaciół Polańskiego zostaje zamordowana przy Cielo Drive, podczas gdy on sam przebywa w Europie. W roku 1970 adaptuje, a dwa lata później reżyseruje Makbeta, który zostaje powszechnie odebrany jako reakcja reżysera na te tragiczne wydarzenia. Wkrótce potem znów upomina się o niego Hollywood. W 1974, ponownie pod okiem Evansa, powstaje Chinatown i “zbiera” jedenaście nominacji do Oscara. W kolejnych latach reżyser wraca ponownie do Europy, aby nakręcić Lokatora.

Rok 1977 to rok skandalu obyczajowego, w którym Polański zostaje oskarżony o gwałt na trzynastolatce, i który ostatecznie zamyka mu możliwość powrotu do USA. Dwa lata później Roman wraca na pierwsze strony gazet za przyczyną filmu Tess, który przynosi mu kolejne sześć nominacji do Nagrody Akademii. Następne lata w kategorii osiągnięć filmowych nie były najlepszym okresem dla Polańskiego. Piraci nakręceni w połowie lat 80-tych, mimo że byli jedną z najdroższych realizacji swojego czasu, ponieśli druzgocącą klęskę finansową. Rok późniejszy thriller z Harrisonem Fordem, Frantic, choć sprawny pod względem warsztatowym i obracający się w znajomych reżyserowi klimatach, nie pozwala mu wrócić na artystyczny szczyt. Po tym jednak filmie następuje chyba już ostateczny przewrót w życiu prywatnym Polańskiego – żeni się z Emmanuelle Seigner, która pozostaje jego żoną do dnia dzisiejszego. Prawdziwym artystycznym powrotem na szczyt okazuje się dopiero nakręcony w 2002 roku Pianista według wspomnień Władysława Szpilmana. Reżyseria tego obrazu przynosi 70-letniemu Polańskiemu Oscara i ostatecznie przyczynia się do zdjęcia trwającej ponad 25 lat anatemy spowodowanej skandalem obyczajowym. Od tego momentu drzwi producentów znów są dla polskiego reżysera otwarte, a widownia oczekuje dzieła jego życia, które podsumuje dotychczasowe artystyczne osiągnięcia.