KINO EUROPEJSKIE: Rainer Werner Fassbinder

“Chciałbym tylko, aby mnie kochano…”

Był twórcą niestrudzenie poszukującym, drażniącym, prowokującym. Często ocierał się o kicz, banał i karykaturę. Był zarówno reżyserem teatralnym, jak i filmowym oraz aktorem, scenarzystą, kompozytorem i producentem.

Mówi się o nim “twórca niełatwy”. Pod tym eufemistycznym stwierdzeniem kryje się zapewne wiele kontrowersji, które często wzbudzał. Autor i bohater wielu skandali. Jego filmy stanowiły przykład wulgarnego, źle zrealizowanego, zbyt dydaktycznego i zideologizowanego kina. Jego ostatni film pt. Querelle okrzyknięto plugawym. Był twórcą niestrudzenie poszukującym, drażniącym, prowokującym. Często ocierał się o kicz, banał i karykaturę. Znany z ekshibicjonistycznego stylu życia, uzależnień od kokainy i alkoholu oraz obnoszenia się ze swoim homoseksualizmem, zaciekły krytyk kapitalizmu. Wyrażał sympatię dla ruchów terrorystycznych (w swoich filmach podejmował ten temat wielokrotnie) i wieszczył nadejście nowej, socjalistycznej rewolucji. Z drugiej strony, żarliwie zafascynowany kinem, uwrażliwiony na słabszych i sponiewieranych przez los, głosił wiarę w miłość wbrew rozsądkowi, otoczeniu i konwenansom. Nie był typem filmowca – intelektualisty, ale kochał kino i wierzył w jego społeczno – polityczną misję. Był jednym z tych, którzy prowadzili morderczy tryb życia. Musiał być tego świadom, bo nie poprawiał efektów swojej pracy, nie powtarzał ujęć. Chciał wciąż kręcić nowe filmy. Był niewątpliwie jednym z najpłodniejszych reżyserów filmowych (w krótkim okresie 1965 – 1982 tworzył regularnie ponad 2 i 1/2 filmu rocznie). Jego filmy odzwierciedlały wzrost społecznych nastrojów lewicowych przełomu lat 60 i 70-tych, społeczno – polityczne wydarzenia (działania terrorystów, Frakcja Czerwonej Armii), krytyczną rewizję polityki kanclerza Konrada Adenauera. Zmarł w wieku 36 lat na atak serca w wyniku przedawkowania narkotyków i prawie dla nikogo nie było to szokiem.

Swoją przygodę z filmem rozpoczął w teatrze. Był aktorem w Action Theater u J. M. Strauba. Wystawiano tam agresywne, częstokroć skandalizujące spektakle, podczas których akcja sceniczna przenosiła się na publiczność. W ten sposób pojmowano tam społeczno – polityczną rewoltę. Fassbinder pracował wówczas w swoim stałym emploi gwałtownych, wywodzących się z proletariatu przestępców. Wkrótce otworzył w Monachium wraz z bezgranicznie oddaną mu grupą współpracowników swój własny teatr pod nazwą “Antitheater”. Początkowo Fassbinder wystawiał cudze teksty. Nie krył swoich zainteresowań twórczością klasyków (Sofokles, Goethe) jak i Bertolda Brechta czy Andy Warhola. Były to dość ostre i gwałtowne spektakle, podczas których dochodziło do bójek na widowni. Kiedy Fassbinder wystawiał klasyków, przysłowiowo, “wszystkim w pięty szło”. Na znak protestu przeciwko procesowi wytoczonemu w Berlinie dwóm homoseksualistom (wtedy istniały jeszcze w RFN faszystowskie prawa przeciw nim), Fassbinder podkreślił wyraźnie w tekście Goethego homoseksualizm Orestesa i Pyladesa. Wolność seksualną łączył reżyser z ideą postępu, czego przykładem było z kolei wystawienie “Opery żebraczej” Gaya.

Wkrótce Fassbinder zaczął pisywać swoje teksty, które automatycznie stawały się scenariuszami do jego filmów. Przełomowym rokiem dla młodego prowokatora stał się 1969, kiedy to uzyskał rozgłos dwoma filmami pt. Dzieciorób i Miłość jest zimniejsza niż śmierć, oraz dwoma adaptacjami scenicznymi – “Kawiarenką” Goldoniego i kabaretową “Anarchią w Bawarii”. Chociaż karierę filmową rozpoczął od krótkich metraży, Fassbinder uważał Miłość jest zimniejsza niż śmierć za swoje pierwsze dzieło. Reżyser zaczynał od “kryminałów”. Nie ukrywał swoich fascynacji Melville’em i kinem gangsterskim. Jego pierwszy film zarysował już późniejsze wątki tematyczne, które Fassbinder będzie eksploatował w swojej twórczości. Ta z kolei miała się skupiać wokół “miłości, gangsteryzmu, zdrady i dewiacji seksualnych”.

• Przy okazji realizacji swojego najsłynniejszego serialu Berlin Alexanderplatz reżyser wykształcił ponoć użyteczną metodę pracy: wydłużył dobę do 4 dni, po których następowały 24 godziny snu. Wszelakie używki były przy tej okazji jak najbardziej wskazane.
• Był zarówno reżyserem teatralnym, jak i filmowym oraz aktorem, scenarzystą, kompozytorem i producentem.
• Był świetnym znawcą marksizmu i freudyzmu.
• Żonaty przez dwa lata z aktorką Ingrid Caven.
• Kego nowym odkryciem aktorskim po Hannie Schygulli była Barbara Sukova, która zagrała główną rolę w Loli.
• Za swoje najważniejsze filmy uważał te erotyczne, poruszające tematy biseksualizmu i homoseksualizmu. Twierdził, że robi filmy artystyczne po to, aby pokryć koszty swoich erotyków. Krytyka i widzowie twierdzili dokładnie odwrotnie.
• Film Lili Marleen, okrzyknięty “umyślnym arcykiczem”, był najdroższym filmem zachodnioniemieckim do czasów Das Boot Petersena.