KINO EUROPEJSKIE: Milos Forman

• 1964 – Czarny Piotruś – główna nagroda dla filmu na Festiwalu w Locarno
• 1971 – Odlot – Grand Prix Jury w Cannes
• 1976 – Lot Nad Kukułczym Gniazdem – Oscar dla najlepszego reżysera
  (w sumie film zdobywa 5 Oscarów)
• 1976 – Lot Nad Kukułczym Gniazdem – Złoty Glob za najlepszą reżyserię
• 1977 – Lot Nad Kukułczym Gniazdem – Nagroda BAFTA w kategorii najlepszy reżyser
• 1985 – Amadeusz – Cezar na Festiwalu we Francji dla najlepszego filmu zagranicznego
• 1985 – Amadeusz – Złoty Glob za reżyserię
• 1985 – Amadeusz – Oscar za reżyserię (film zdobywa w sumie 8 Oscarów)
• 1997 – Skandalista Larry Flynt – Złoty Glob za reżyserię
• 1997 – Skandalista Larry Flynt – Złoty Niedźwiedź na Festiwalu w Berlinie
• 2000 – Człowiek z księżyca – Srebrny Niedźwiedź na Festiwalu w Berlinie za najlepszą reżyserię

W 1998 roku Milos Forman otrzymuje w Cannes nagrodę za osiągnięcia artystyczne.

Forman stworzył swój własny styl komedii: rubasznej, pełnej komizmu sytuacyjnego. Fascynowały go groteski oraz dokumenty kina niemego, z nich zaczerpnął podstawowe elementy swojej stylistyki filmowej. (Czarny Piotruś, Miłość blondynki, Pali się, moja panno!).

Jego filmy z założenia są “bliskie rzeczywistości”, paradokumentalne, ale posiadają też nośną fabułę. Wczesne filmy reżysera, aż do Odlotu, posiadają paradokumentalne sekwencje, obrazujące środowisko, w jakim żyją bohaterowie.

Reżyser niechętnie korzysta z retrospekcji (wykorzystał ją m.in. w Amadeuszu), próbuje ten zabieg kamuflować (Człowiek z księżyca).

Bohaterami swoich filmów czyni ludzi zmagających się z poczuciem wyrzucenia poza nawias, outsiderów, prowadzących niekonwencjonalne życie, wybijających się z szarego tłumu (Miłość blondynki, Lot nad kukułczym gniazdem, Hair, Amadeusz, Skandalista Larry Flynt, Człowiek z księżyca).

Bardzo długo angażował do swoich filmów amatorów, wykształcił nawet specjalną metodę pracy z niedoświadczonymi aktorami: reżyser nigdy nie pokazywał im tekstu, ale odgrywał przed nimi każdą scenę i pozwalał im mówić własnymi słowami. Dopuszczał element improwizacji (Czarny Piotruś, Miłość blondynki, Pali się, moja panno!, Odlot, Hair). Praca z gwiazdami w Hollywood wymagała większego budżetu i żelaznego scenariusza. Forman często jednak praktykuje przemieszanie zawodowców z amatorami – “może to dać dobre efekty, ale potrzeba do tego silnych indywidualności aktorskich, które nie przelękną się surowego i naturalnego zachowania amatorów” – pisze Forman.

Reżyser często wykadrowuje twarze swoich bohaterów, wnikliwie tropi wszelkie zmiany nastroju rysujące się na ich twarzach. Często stosuje w swoich filmach “poetykę ujęć wtrąconych”.

Milos Forman, Jan Novak, Moje dwa światy. Wspomnienia. Katowice 1996.

Tekst z archiwum film.org.pl.