KINO EUROPEJSKIE: Michelangelo Antonioni

Wyznaczniki stylu Antonioniego to m.in. znaczny wpływ filozofii egzystencjalizmu na twórczość reżysera; stosowanie metaforyki filozoficznej oraz przeplatanie jej z obserwacją socjologiczną, np. Krzyk. Antonioni pokazuje moment, w którym człowiek staje twarzą w twarz z własnym losem, w tym momencie – wg egzystencjalistów – następuje obudzenie się świadomości. Wyobcowanie człowieka z nurtu życia stanowi kres jego machinalnej egzystencji. Wnikliwa obserwacja ludzi na tle charakterystycznego pejzażu. Budowanie atmosfery poprzez punkt widzenia (spostrzegawczość). To stanowi trzon humanistycznego reportażu Antonioniego (np. Ludzie znad Padu, Przesąd).

„Dualizm Antonioniego” – stereotypowa historia miłosna stanowi jedynie dekorację dla istotnych przemian świadomości bohaterów. Wypadek lub przykre wydarzenie staje się sytuacją graniczną i wywołuje ukryte procesy świadomościowe bohaterów, ich przemianę duchową (np. Przygoda, Noc, Zaćmienie). Dwuwarstwowość filmów reżysera składa się z: ciągu epizodów bezpośrednio obserwowanych na ekranie (tworzą one opowieść pełną dygresji o wątłej intrydze dramatycznej);  warstwy dramatycznej, „akcji wewnętrznej”, która rozgrywa się wśród postaci.

Przełamanie dwóch warstw następuje wtedy, gdy postacie uświadamiają sobie absurd życia, doświadczają uczucia pustki (np. Noc, Zaćmienie). Fabuła służy więc reżyserowi do zamaskowania tego, co kryje się pod postacią.

Bohaterkami jego filmów są najczęściej kobiety. Twórczość Antonioniego to hołd dla wrażliwych, subtelnych, mądrych kobiet. Stanowią one obiekt wnikliwej analizy psychologicznej. Antonioni podkreśla instynktowne poszukiwanie swego miejsca w świecie przez kobiety. Jego bohaterki poszukują prawdy o życiu i o sobie samej. W poszukiwaniach racji bytu towarzyszy im zawsze niepokój (np. Dama bez kamelii, Przyjaciółki, Przygoda, Czerwona pustynia).

Upodobanie Antonioniego do metody „filmu a rebours”: reżyser rozwija opowieść w czasie, a zarazem cofa się wstecz, unieważniając to, co się wcześniej wydarzyło. Mała troska o zasady konstrukcji fabuły, brak tradycyjnej logiki narracji. Rytm filmu jest równocześnie rytmem przeżyć wewnętrznych.

Filmografia:

1943 – Ludzie znad Padu

1948 – Rzym – Montevideo

1948 – Czyściciele ulic

1949 – Przesąd

1949 – Miłosne kłamstwa

1950 – Kronika pewnej miłości

1952 – Dama bez kamelii

1953 – Zwyciężeni

1953 – Próba samobójstwa

1955 – Przyjaciółki

1957 – Krzyk

1960 – Przygoda

1961 – Noc

1962 – Zaćmienie

1964 – Czerwona pustynia

1965 – Trzy oblicza kobiety

1967 – Powiększenie

1970 – Zabriskie Point

1972 – Chung Kuo – Chiny

1975 – Zawód: reporter

1981 – Tajemnica Oberwaldu

1982 – Identyfikacja kobiety

1995 – Po tamtej stronie chmur

2000 – Il filo pericoloso delle cose

2004 – Eros

Literatura:

T. Miczka: 10 000 km od Hollywood. Historia kina włoskiego.

A. Kołodyński, K. J. Zarębski (red.): Historia kina. Wybrane lata.

Tekst z archiwum film.org.pl