S1M0NE / SIMONE. Gorzki i ironiczny kawałek science fiction
Później sfilmowany przez braci Lumiere pociąg wjeżdżający na stację spowodował ucieczkę widzów z pierwszej projekcji kinowej. Ten zabawny epizod rozłożył pomost pomiędzy życiem a iluzją. W Polsce Ludowej krążyło powiedzonko, że jedyną prawdziwą informacją w “Trybunie Ludu” była data. Media stały się potężnym środkiem, kształtującym świadomość odbiorców. W grotesce politycznej Fakty i akty bohater grany przez Roberta De Niro z rozbrajającą swym cynizmem szczerością wyjaśnił mechanizm informacji telewizyjnej, którą można dowolnie manipulować. Obecnie na proste pytanie “- Skąd o tym wiesz?”, pada jeszcze prostsza odpowiedź “- Widziałem w telewizji”. Technologia przekazu elektronicznego jeszcze nigdy nie miała tak blisko do zagadnień nurtujących socjologów. Środek informacji sam stał się informacją, kupowaną w ciemno przez wiecznie śpieszących się odbiorców.
Lecz cała komediowa otoczka filmu, ze znakomicie bawiącym się swą rolą Alem Pacino, spada na plan dalszy. Głównym bohaterem Simone jest bowiem publiczność, zachwycająca się tytułową bohaterką. Scenarzystą, producentem i reżyserem (spełniony sen o władzy nad filmem?) jest Nowozelandczyk, Andrew Niccol. Po debiutanckiej Gattace (1997) to on wymyślił Trumana Burbanka, nieświadomego uczestnika reality show w fenomenalnym Truman Show Petera Weira z 1998 roku. Oglądając Simone nie sposób oprzeć się oczywistym podobieństwom twórczej metody Andrew Niccola, zaprezentowanym w Truman Show. W obu filmach Niccol nie troszczy się o powolne (i tak bardzo przecież filmowe) odsłanianie tajemnic. Widz od razu otrzymuje informację, kto oszukuje, kto jest oszukiwany i kto pociąga za sznurki. Budując swe nieprawdziwe światy, twórca przedstawia je jako coś najzupełniej normalnego i znajomego widzom. Znacznie ciekawsza jest wiwisekcja socjotechniki, aplikowanej z dużego i małego ekranu.
UWAGA – SPOJLERY!!
Odwrócony natomiast został kierunek oszukiwany-oszukujący. Motorem fabularnym Truman Show było szukanie prawdy i wyjścia z fantasmagorycznego świata przez bohatera, wspaniale zagranego przez Jima Carreya. Choć śmialiśmy się z widzów tej absurdalnej telenoweli, to jednak identyfikowaliśmy się z nimi, kiedy w napięciu kibicowali Trumanowi, walczącemu ze sztormem. Jedynym przegranym był Christof, pozujący na boga tego sztucznego świata. Ten happy-end był jednak dwuznaczny. Czyżby publiczność zmądrzała i naprawdę chciała dobrze dla swego idola? Przecież jego sukces był automatycznie końcem ich ulubionego reality show. Lecz przecież wystarczy przełączyć na inny kanał…
A teraz wyobraźmy sobie, że na innym kanale właśnie rodzi się nowe bożyszcze – nieziemsko piękna Simone, której urok potrafi rozpalić nawet azbest. Jej wielbiciele mieszkają w tym samym świecie, który otaczał Seaheaven (miasto-studio, w którym mieszkał Truman). W Simone również mamy happy-end i jest on tak samo prześmiewczy. Widzowie nie zostają wyprowadzeni z iluzji, zaś Viktor Taransky odzyskuje żonę wraz z córką i razem z nimi kontynuuje radosne wciskanie medialnego kitu ogłupiałym z zachwytu widzom.
KONIEC SPOJLERÓW
Diagnoza Niccola jest tym razem bezlitosna. Widz po prostu chce być oszukiwany. Viktor Taransky nie potrafi przekonać żony ani policji, że Simone to wytwór komputera. W tym momencie kłania się nadrzędna funkcja produkcji filmowej i telewizyjnej jako snu na jawie, w którym możemy bezpiecznie przeżyć swe największe marzenia i najgorsze koszmary. Z wypiekami czytamy bzdety o operacji plastycznej Anny Powierzy, kretyńsko śmiejemy się z wielkich pośladków Jennifer Lopez, obstawiamy, kogo w tym tygodniu obrazi Eminem, obliczamy dzień, w którym Michaelowi Jacksonowi odpadnie nos i zastanawiamy się nad tym, który wytatuowany debil jeszcze nie zaliczył Pameli Anderson. Kolorowe życie gwiazd stało się substytutem przaśnej codzienności. Idol jest potrzebny za wszelką cenę. A kiedy już go pokochamy, wybaczymy mu wszystko. Viktor Taransky chciał zniszczyć sławę Simone, prokurując film ze swoją cyfrową pięknością, ubraną w suknię ślubną i tarzającą się w błocie wśród świń. Preparuje wywiady z Simone, wygłaszającą pochwałę narkotyków. Rezultat – Simone została Kobietą Roku, a jej wywrotowy wizerunek entuzjastycznie odebrano jako ważny społeczny głos, na pohybel ciemnogrodu. Skąd my to znamy? Kłania się branża filmowa, choć nie tylko. Kiedy Gaspar Noe wydalił z siebie obrzydlistwo pod tytułem Nieodwracalne, tzw. poważna krytyka doceniła tę jatkę, przypinając jej bezpieczną etykietkę “odważnego dzieła przekraczającego granice”. Lecz Mel Gibson już nie mógł liczyć na nowatorskie splendory, kiedy Pasję sprowadzono do “szargającego uczucia krwawego pulpetu”. Jedna krwawa rzeźnia jest cacy, a druga jest be? Przecież w obu tych filmach przemoc jest ekstremalna i trudna do oglądania. Film Andrew Niccola pod płaszczykiem fantastycznej komedii nie pozostawia złudzeń co do ludzkiej natury. Pochłaniacze kolorowych obrazków strawią i uwierzą we wszystko, byle opakować to w ładne ciało lub chwytliwą ideologię.
Kilka ciekawostek. Aby utrzymać tytułową bohaterkę w tajemnicy, materiały przedpremierowe zawierały odpowiednio spreparowane cyfrowo wizerunki Simone. W tę postać wcieliła się 24-letnia kanadyjska modelka Rachel Roberts. Była to jej pierwsza (i jedyna dotąd) rola filmowa, co ułatwiło Niccolowi sprzedanie dziennikarzom kłamstwa o całkowicie cyfrowej aktorce, grającej cyfrową bohaterkę. Jej personalia pojawiły się w napisach końcowych dopiero w edycji DVD. W scenie gali oscarowej kontrkandydatki Simone noszą nazwiska z branży komputerowej: Lotus Corel, Claris Apple i Lisa Packard. Al Pacino imię dla swego bohatera otrzymał po Victorze Frankensteinie – nie trzeba chyba wyjaśniać dlaczego. W kilku scenach żywą kopię Simone zagrała Rebecca Romijn-Stamos (X-Men, Femme Fatale), wyglądająca naprawdę jak siostra Rachel Roberts. W filmie ważną role odgrywała synchronizacja mowy Ala Pacino z obecną na ekranach Rachel. Po wielu próbach zdecydowano się w końcu na cyfrowe wstawienie Rachel w kadr, zamiast kręcić całość na żywo. Przy znakomitych efektach wizualnych pracowało aż osiem firm.
Simone to przykład komedii proponującej śmiech podszyty gorzką ironią (w sekwencji koncertowej Simone śpiewa piosenkę pod tytułem “You make me feel like a natural woman”). Andrew Niccol niezwykle gładko nakreślił obraz współczesnego połykacza medialnych produktów. Nieważne, czy jest nim kura domowa, czy poważny krytyk – wyprowadzić na manowce można wszystkich. Sceptycy mogą sarkać na komediowy ton, przesłaniający poważniejszą próbę analizy socjologicznej i na kilka niewiarygodnych zwrotów akcji. Cóż – Simone to jednak fantastyka. Jeszcze… A dla wielbicieli Truman Show to seans obowiązkowy.
Tekst z archiwum film.org.pl.
Adrian Szczypiński