In the end, everything is a gag: Życie i twórczość Charliego Chaplina (część I)

Czasy kina niemego minęły bezpowrotnie. Setki, tysiące, a może i dziesiątki tysięcy klisz oraz taśm od lat spoczywają na półkach kinematograficznych archiwów całego świata oraz podłogach strychów ludzi, którzy nie mają pojęcia o tym, jakie skarby skrywają przyrdzewiałe, okrągłe puszki. Nie ma roku, aby badacz zainteresowany tym okresem kinematografii nie odnalazł czegoś nowego, materiału, który za sprawą podniszczonego obrazu przybliża czasy oraz sylwetki osób, które już dawno odeszły.

Kinowe sale potrafią jeszcze znaleźć miejsce dla tego typu produkcji, i to nie tylko w trakcie trwania festiwali filmowych. Wystarczy wspomnieć chociażby rok 2011 oraz spektakularny sukces Artysty Michela Hazanaviciusa, czyli obrazu jawnie nawiązującego do czasów sprzed Śpiewaka jazzbandu (pierwszy film dźwiękowy). Jest to jednak forma łabędziego śpiewu, ponieważ ciężko nie odnieść wrażenia, że w czasach, w których nawet klasyki kinematografii nakręcone w latach siedemdziesiątych dla wielu są już jedynie reliktem poprzedniej ery, kino nieme jest już w zasadzie mało interesującą wzmianką rodem z podręcznika od historii. Taka kolej rzeczy, nie ma co rwać szat, niemniej czasem naprawdę warto zwolnić, wykreślić ze swojego filmowego grafika kilka nowości i spojrzeć wstecz. Chociażby dlatego, aby spotkać się z Chaplinem.

Ten oraz kolejne teksty z rozpoczynającego się właśnie cyklu mogą być ku temu okazją. Osoby, które znają filmografię i biografię bodaj najsłynniejszego reprezentanta okresu kina niemego, mogą znów spotkać się ze starym, dobrym Charliem. Ci, którzy dopiero myślą o zapoznaniu się z tym, co po sobie zostawił, będą mogli potraktować ten cykl jako drogowskaz. Zapraszam do wspólnego cofnięcia się w czasie i zanurzenia się w świat, który istnieje już jedynie dzięki naszej pamięci.

Brzdąc

Hannah Harriet Pedlingham Hill, znana głównie pod pseudonimem Lily Harley, rozpoczęła karierę w wieku szesnastu lat. Skromna córka szewca, zakochana w Lillie Langtry – gwieździe sceny schyłku XIX wieku – postanowiła zostawić warsztat ojca i spróbować swoich sił na deskach brytyjskich music halli. Widowiska tego typu były niezwykle popularną rozrywką wśród wiktoriańskich tłumów. Łączyły w sobie elementy teatru, musicalu, tańca, akrobatyki oraz kabaretu. Od publiczności nie wymagało się teatralnej powagi, lecz dobrego humoru, a zatem łatwo zauważyć, że tego typu świat nie należał do najbardziej przyjaznych młodym dziewczętom. Zaraz na początku swojej kariery, w trakcie występów w przedstawieniu Shamus O’Brien, Lily poznała Charlesa Chaplina Seniora, który zarabiał na życie za pomocą śpiewu. Ich romans ciągnął się prawdopodobnie przez kilkanaście miesięcy, niemniej żadna ze stron nie zdecydowała się powziąć kroków, które prowadziłyby na ślubny kobierzec. Co więcej, Lily upatrzyła sobie innego amanta, Sydneya Hawkesa, za sprawą którego opuściła Wielką Brytanię, aby zamieszkać na terenie Republiki Południowej Afryki. Związek z Hawkesem okazał się jednak totalną porażką. Wedle wielu źródeł młoda kobieta była przez niego zmuszana do prostytucji. W roku 1884 Lily wróciła do Zjednoczonego Królestwa w ciąży z Hawksem (najprawdopodobniej). Na miejscu czekał na nią Charles. Po urodzeniu Sydney przyjął jego nazwisko. 22 czerwca 1885 roku para wzięła ślub w kościele św. Jana w Walworth. Niecałe cztery lata później, 16 kwietnia 1889 na świat przyszło ich pierwsze wspólne dziecko, Charles Spencer Chaplin. Zarówno w trakcie ciąży, jak i zaraz po niej Lily nieustannie występowała na deskach brytyjskich music halli.

Od drugiej połowy lat osiemdziesiątych jej zdrowie zaczęło się jednak gwałtownie pogarszać. Lekarze nie do końca wiedzieli, jak jej pomóc. Z akt medycznych, które przeanalizowano po latach, z dużą dozą prawdopodobieństwa możemy stwierdzić, że właśnie w tym czasie u Lily uaktywniła się kiła, mająca w przyszłości doprowadzić do jej choroby psychicznej oraz znacząco przyczynić się do śmierci. Od lat dziewięćdziesiątych XIX wieku podupadł również jej związek z mężem, który coraz częściej przebywał poza domem oraz zaglądał do kieliszka. Nałóg zniszczył jego karierę, a ostatecznie – przy pomocy marskości wątroby – wpędził go do grobu w roku 1901. W życiu młodego Charlesa Chaplina ojciec nie był jednak obecny nigdy. Lily mimo choroby wciąż starała się zarabiać za pomocą występów. Chciała również ułożyć sobie życie na nowo, aby móc zapewnić byt rodzinie. Z krótkiej relacji z Leo Drydenem na świat przyszedł jej trzeci syn – Wheeler. Do roku 1893 mężczyzna pozostawał u boku Lily, będąc ojcem dla trójki jej dzieci. Zwyciężyła go jednak choroba kobiety. Kiedy kiła zaczęła znacząco wpływać na kondycję psychiczną Lily, Leo odszedł, zabierając ze sobą Wheelera. Chłopak miał dowiedzieć się o tym, że Charlie Chaplin jest jego bratem, dopiero w roku 1915, w wieku dwudziestu trzech lat, kiedy jego ojciec zobaczył komika na kinowym ekranie i uznał, że Wheeler powinien o tym wiedzieć.