Dlaczego zakończenie FRANKENWEENIE jest KIEPSKIE?

Bez wątpienia tematem przewodnim Frankenweenie jest śmierć i ból związany z odejściem ukochanej osoby – czy, jak w tym przypadku, zwierzęcia. Główny bohater, Victor, nie może się jednak ze stratą najlepszego przyjaciela pogodzić. Wykorzystując wiedzę nabytą w szkole, postanawia przywrócić pieska do życia. Poskładane z częściowo rozłożonych fragmentów ciała zwierzę nie jest już tym samym co wcześniej – przynajmniej pod względem fizycznym – co wychodzi na jaw w czasie prozaicznych czynności, takich jak „przeciekanie” wody przez szwy podczas picia. Kiedy eksperyment chłopaka wychodzi na jaw, inne dzieciaki także postanawiają zabawić się w panów życia i śmierci, przez co w wyniku kolejnych wskrzeszeń wkrótce całe miasteczko zostaje opanowane przez zmutowane zwierzęta zombie.

Intuicja podpowiadałaby finał, w którym Victor orientuje się, że igranie z nieuchronnością przemijania nie kończy się niczym dobrym i trzeba pogodzić się ze stratą, nawet jeśli będzie dla nas bolesna. W ten sposób otrzymalibyśmy lekcję o akceptowaniu żałoby i tym, że na każdego z nas – zarówno ludzi, jak i inne żyjące stworzenia – prędzej czy później przyjdzie czas i jest to zupełnie naturalne. Tak się jednak nie dzieje. Po tym jak obce stworzenia zostają uśmiercone lub przywrócone do stanu pierwotnego, a Sparky heroicznie poświęca się, dorośli mieszkańcy miasteczka postanawiają raz jeszcze wskrzesić psa. Wątpliwa wartość tego typu lekcji nasuwa się sama.

Dlaczego Tim Burton staje po stronie outsidera, jest oczywiste dla wszystkich, którzy znają jego najważniejsze dzieła. To twórca, który zawsze koncentrował się na postaciach odludków i wspierał ich ekscentryzm, więc nie dziwi, że i tutaj wynosi na piedestał cierpiącego przez samotność Victora. Tym razem jednak nie opowiada historii przeznaczonej do oglądania przez starszego odbiorcę, lecz także i dzieci. I absolutnie nie mam tu na myśli tego, że animacji nie mogą oglądać dorośli! Chodzi mi wyłącznie o target docelowy – zameczek Disneya nie pojawia się na początku filmu przypadkowo. Wydaje mi się, że reżyser bagatelizuje siłę, z jaką narracja wizualna oddziałuje na młode umysły, a przedstawiając takie, a nie inne zakończenie, koduje im w głowach niekoniecznie właściwe przesłanie.

Spróbujmy zatem obronić sprzeczne z intuicją ostatnie minuty całości. Kluczowe będzie tutaj przyjrzenie się innym zwierzętom poddanym procesowi transformacji. Te stają się wyraźnie agresywne i w trzecim akcie należy je po prostu pokonać. Odpowiedzią na to, czemu tak się dzieje, mógłby być fakt, że nie były kochane za życia lub nie zostały wskrzeszone z miłości… gdyby nie kot pewnej dziwnej dziewczyny. Ten łączy się ze zdechłym nietoperzem, w wyniku czego przeistacza się w coś pokroju nietoperzo-kota (batcata?), a w finale ginie w brutalny sposób, nadziewając się na drewniany pal. Tutaj rodzi się pytanie: dlaczego Tim Burton przedkłada szczęście Victora nad szczęście dziewczyny? Ta, choć ewidentnie odklejona od rzeczywistości, była równie zżyta ze swoim pupilem jak chłopak ze Sparkym, a mimo to reżyser potraktował go jak podrzędnego potwora, podczas gdy pies doczekał się aż dwóch zmartwychwstań.

Przez takie decyzje artystyczne trudno mi wizję największego outsidera Hollywood obronić, gdyż w wielu momentach staje się wręcz obraźliwa dla postaci przedstawionych w filmie. Wyrzucenie przyjaźni dziwnej dziewczyny za okno to jedno, ale trzeba również zwrócić uwagę na wzruszającą scenę umiejscowioną tuż przed trzecim aktem, kiedy Sparky odnajduje na „smętarzu zwierząt” swój nagrobek i zwija się przy nim w kulkę. Interpretacja nasuwa się sama – pies czuje, że świat doczesny nie jest już jego światem, i powinno mu się pozwolić na spokojne przejście na drugą stronę. Mimo to ponownie zostaje przywrócony do życia ku uciesze opiekuna i zgromadzonych wokół ciała mieszkańców miasta.

Czy w takim razie uważam, że film nie jest godny polecenia? Wręcz przeciwnie – myślę, że jest jednym z najlepszych współczesnych tworów Tima Burtona. Szczególnie dobrze odnajdą się tu fani wyłapywania smaczków i nawiązań do klasycznych horrorowych tytułów. Doszukiwanie się przeze mnie negatywnych cech wynika tylko i wyłącznie z zakończenia, którego sprzeczność z intuicją wymyka się mojemu pojmowaniu – i kto wie, może właśnie taki był jego zamysł: nieoczywistość. Wierzę zresztą, że wciąż może być to świetna propozycja na halloweenowy seans z dzieckiem, choć raczej starszym, z konieczną rozmową po projekcji. Warto mu wtedy wyjaśnić parę kwestii dotyczących śmierci i przemijania, bo niestety, ale akurat to się Burtonowi nie udało.