13 FILMOWYCH NAUCZYCIELI. NA NOWY ROK SZKOLNY

1 września to magiczna data w kalendarzu. Młodzież nagle chodzi po ulicach ładnie i stosownie ubrana, białe koszule i spodnie/spódniczki są wyprane i gotowe na uroczyste rozpoczęcie roku szkolnego. Uczniowie markotnieją na myśl o rannym wstawaniu i zadaniach domowych, a nauczyciele przygotowują się do nadchodzących stresów, konfliktów i sprawdzianów. Za to wszyscy inni cieszą się spokojem, ponieważ nic a nic ich to nie obchodzi. Tymczasem nauczyciel to bardzo wdzięczny typ postaci w kinie. Większość miłośników filmu kojarzy Szatana z siódmej klasy czy Sponę, czyli sposób na Alcybiadesa, lecz przykładów jest o wiele więcej. Z definicji jest/powinien być autorytetem w swojej dziedzinie, lecz to sposób przekazywania wiedzy stanowi o efektywności procesu kształcenia młodzieży szkolnej. Poniżej wybrani filmowi nauczyciele. Dobrzy, przeciętni i źli, ale zawsze ciekawi. Kolejność dowolna.

1. Pan Jakubowski, historyk (Ostatni dzwonek)

Nieodżałowany Aleksander Bednarz jako despotyczny nauczyciel historii, którą przez zmiany ustrojowe zupełnie inaczej postrzegają jego uczniowie. Kiedy przygotowują spektakl teatralny wykorzystujący komunikaty prasowe i poezję, Jakubowski stara się im przeszkodzić, ponieważ przedstawienie jego zdaniem jest niepoprawne politycznie. Niepokorna młodzież skonfliktowana się z zasadniczym belfrem to mało oryginalny schemat. Jednak dzięki wątkowi dramatycznemu, politycznemu kontekstowi i znakomicie wplecionymi tekstami np. Jacka Kaczmarskiego Ostatni dzwonek do dziś pozostaje interesującym, dobrze zagranym i po części aktualnym filmem.

2. Minerwa McGonnagal, nauczycielka transmutacji (seria filmów o Harrym Potterze)

Surowa i powściągliwa, a przy tym całkowicie oddana pracy w Hogwarcie leciwa czarownica. Na pozór oschła, w rzeczywistości troszczy się o uczniów i dba o nich, a w konfliktowych sytuacjach zazwyczaj jest po ich stronie. McGonnagall uczy transmutacji, bardzo trudnej sztuki zmieniania jednych przedmiotów/stworzeń w drugie. A przy pomocy Rona Weasleya pokazała młodzieży, jak tańczy się walca.

3. Louanne Johnson, anglistka (Młodzi gniewni)

Kobieta-żołnierz w intelektualnej walce z trudną młodzieżą? Czemu nie? Zwłaszcza jeśli nauczycielkę gra Michelle Pfeiffer w kowbojkach.

4. Profesor „Syfon”, matematyk (Mała matura 1947)

Wiktor Zborowski w roli wymagającego, ale w gruncie rzeczy sympatycznego matematyka. Kilka scen, a udało mu się zbudować charakterystyczną i zabawną postać – jak okazuje się pod koniec filmu – niepozbawioną dystansu do siebie. Klasyczny nauczyciel „starej daty”.

5. Sheba Hart, nauczycielka sztuki (Notatki o skandalu)

Młoda i zmysłowa pani od zajęć plastycznych, której pojawienie się w szkole przyciąga uwagę jednego z uczniów, co doprowadza do skazanego na klęskę romansu. Cate Blanchett jako Sheba Hart jest tu zachwycająca, a jej aktorstwo – jak zawsze – znakomite. Choć Judi Dench nie zostaje w tyle ani na moment, a wszystkie ich wspólne sceny to miód na serce każdego kinomana. Niejeden chciałby zostać po lekcjach z Shebą Hart.

6. Kacper, historyk (Carte blanche)

Charyzmatyczny i bezpośredni nauczyciel, który z wzajemnością lubi i szanuje swoich podopiecznych. Kiedy pojawiają się u niego problemy ze wzrokiem, postanawia zataić je przed szkolną kadrą i kontynuować pracę. W szczególny sposób przyjaźni się z uczennicą Klarą, którą wtajemnicza w swoją sytuację. Historia inspirowana prawdziwymi wydarzeniami, a pierwowzór Kacpra, Maciej Białek, podobno nadal pracuje w szkole w Lublinie.

7. Panna G (Pęknięcia)

Eteryczna nauczycielka w elitarnej szkole dla dziewcząt uczy je wielu rzeczy, a także przekazuje swój specyficzny, liberalny światopogląd. Kiedy pojawia się nowa, małomówna podopieczna, Panna G (Eva Green) zaczyna się nią coraz bardziej interesować. Pęknięcia to subtelny, a jednocześnie złożony dramat, który świetnie pokazuje konsekwencje niezdrowej fascynacji, a także granice, których przekraczać nie należy. Nawet wtedy, kiedy nauczyciel pozwala.

8. Profesor Cherles Xavier (seria X-Men)

Współzałożyciel i dyrektor Szkoły dla utalentowanej młodzieży, która to szkoła jest także azylem i centrum szkoleniowym dla mutantów. W bezpiecznej posiadłości uczą się panować nad swoimi niezwykłymi zdolnościami i rozwijać je w kontrolowany sposób. Poza tym uczniowie mają regularne zajęcia z przedmiotów typowo szkolnych, by w komfortowym środowisku zdobyć wykształcenie i rozpocząć karierę, lub wejść w szeregi kadry nauczycielskiej. Xavier to prawdopodobnie najpotężniejszy telepata na świecie, lecz nigdy nie używa swoich zdolności w złym celu. Ma otwarty umysł i jest bardzo inteligentny, cieszy się dużym szacunkiem podopiecznych. Wierzy w pokojowe współistnienie ludzi i mutantów.

9. Jola (Konopielka)

Wnosząca kaganek oświaty pod strzechy zacofanej Białostocczyzny nauczycielka próbuje zrewolucjonizować wiejską społeczność. Nowatorskie są zarówno talerze i sztućce zamiast drewnianej michy i łyżek, jak i podstawy higieny oraz dobrego wychowania. Trochę szkoda, że w dzisiejszych szkołach nie uczą ani jednego, ani drugiego.

10. Adam Miauczyński, polonista (Dzień świra)

Nikt i nic nie opisze frustracji polonisty lepiej niż on sam (po odebraniu swojej żenująco niskiej wypłaty):

O, bracia poloniści, siostry polonistki, sto trzydzieścioro było nas na pierwszym roku. Myśleliśmy, że nogi Boga złapaliśmy, że oto nas przyjęto do szkoły poetów. Szkoła poetów, dżizus, kurwa, ja pierdolę! Przez pięć lat stron tysiące, młodość w bibliotekach. A potem bida, bida i rozczarowanie! A potem beznadzieja i starość pariasa i wszechporażająca nas wszystkich pogarda, władzy od dyktatury, aż po demokrację, która nas, kałamarzy, ma za mniej niż zero. Dlaczego władza każdej maści ma mnie za nic? Czy czerwona, czy biała, jestem dla niej śmieciem, kurwa! Pod każdą władzą czuję się jak kundel! Czemu nie jestem chamem ze sztachetą w ręku? Ktoś by się ze mną liczył, gdybym rzucił cegłą!

11. Profesor Gerald Lambeau, matematyk (Buntownik z wyboru)

Wystarczy poświęcić swoją uwagę komuś niepozornemu, a można dostrzec w nim geniusza. Właśnie w ten sposób profesor Lambeau zauważył talent w chłopcu sprzątającym korytarz. W Buntowniku z wyboru to Matt Damon kradnie każdą scenę, lecz Stellan Skarsgård stworzył bardzo ciekawą i realistyczną postać czujnego pedagoga, który widzi intelekt tam, gdzie większość dostrzega tylko chłopaka z mopem. Oby więcej takich nauczycieli.

12. Renata, rusycystka (Zjednoczone Stany Miłości)

Niepozorna i stonowana nauczycielka po pięćdziesiątce musi poradzić sobie z nową, demokratyczną rzeczywistością. Przerażającą samotność rekompensuje sobie obserwowaniem przez wizjer w drzwiach klatki schodowej, a także słuchaniem rozmów niosących się po ścianach bloku. Bogate życie wewnętrzne stłumione przez rutynę i brak bliskości – mały dramat osoby pracującej i żyjącej wśród ludzi, a jednak samej.

13. Ambroży Kleks (Akademia Pana Kleksa)

Brodaty i upstrzony piegami czarodziej, właściciel fantastycznej Akademii pełnej magii i niezwykłości. Wymyślony przez Jana Brzechwę bohater stał się jedną z najbardziej rozpoznawanych postaci polskiej literatury dziecięcej, a to za sprawą kilku filmów, z czego pierwszy (z 1983 roku) stał się produkcją kultową, także ze względu na ścieżkę dźwiękową. W pamięć zapada też wygląd samego Kleksa, przeniesiony na kinowy ekran wprost z ilustracji Jana Marcina Szancera.

A wy macie ulubionego filmowego nauczyciela?

korekta: Kornelia Farynowska