CINEMA PARADISO. Wersja reżyserska

Autorem tekstu jest Radosław Obuchowski.

KILKA SŁÓW TYTUŁEM WSTĘPU

Film Cinema Paradiso nie jest chyba w Polsce zbyt dobrze znany wśród szerszej widowni. Sam dowiedziałem się o nim niecały rok temu – polecił mi go kolega. Jako że polskie wydanie DVD od dystrybutora Kino Świat nie oferuje w dodatkach nic poza bezpośrednim dostępem do scen, zdecydowałem się na zakup wydania z gazety “Przekrój” – taka sama specyfikacja, a cena o wiele niższa. Film, krótko to ujmując, rozłożył mnie na łopatki. Dzisiaj na pewno zajmuje wysokie miejsce wśród moich ulubionych filmów.

Historia wejścia tego filmu do kin we Włoszech jest długa i złożona, więc nie będę jej tutaj przytaczał w szczególe i napiszę jedynie, że po początkowych problemach i braku zainteresowania widzów, film rozwinął skrzydła dopiero po festiwalu w Berlinie w 1989. Został nominowany do 31 nagród, zdobywając m.in. te najważniejsze, czyli Złotego Globa i Oscara za najlepszy film obcojęzyczny w 1990 roku. Dzisiaj śmiało można go nazwać filmem kultowym.

Wersja reżyserska, dłuższa od kinowej o ok. 50 minut, została wydana w 2002 roku. W Polsce niestety nie jest dostępna. Bodaj najpopularniejszym i najłatwiej dostępnym dla nas wydaniem – warto też dodać, że w rozsądnej cenie – jest opublikowane w 2007 roku przez niezależnego, brytyjskiego dystrybutora Arrow Films, czteropłytowe Deluxe Edition, w którym oprócz obu wersji filmu znajdziemy też CD ze ścieżką dźwiękową i dodatki na całkiem znośnym poziomie.

Przejdźmy teraz do opisu reżyserskiej wersji Cinema Paradiso. Jest on dość szczegółowy, zawarłem w nim nie tylko najdłuższe i najważniejsze sceny, ale także krótkie, kilkusekundowe ujęcia. Zapraszam do lektury.

• SCENY DODANE I USUNIĘTE

[Czas: 0:00:00 – 0:00:59]
Wersję reżyserską rozpoczynają napisy z informacjami m.in. o tym, iż film wygrał Oscara za najlepszy film obcojęzyczny i na jakich festiwalach został pokazany.

[Czas: 0:04:10 – 0:04:27]
Salvatore staje na światłach w swoim mercedesie obok pary punków. Po wyrzuceniu niedopałka przez okno wymienia z nimi spojrzenia, przyjmuje od kierowcy samochodu niewybredną uwagę, po czym oba samochody odjeżdżają. Reżyser chciał najwyraźniej ukazać pokrótce współczesną młodzież, aczkolwiek scena, w mojej opinii, jak najbardziej zbędna.

[Czas: 0:10:23 – 0:10:37]
W sekwencji, w której ojciec Adelfio przegląda filmy w celu wycięcia scen z pocałunkami, dodano kilkunastosekundowy fragment, m.in. dodatkowe ujęcia filmu Verso la vita z 1947 roku oraz samego ojca Adelfio, który najwyraźniej dobrze przy filmie się bawi.

[Czas: 0:16:53 – 0:17:11]
Przedłużono o kilkanaście sekund scenę, w której dzieci wchodzą po schodach do szkoły.

[Czas: 0:17:13 – 0:17:21 oraz 0:20:05 – 0:20:07]
Pierwsze zdjęcie: w wersji kinowej następuje cięcie do wnętrza klasy zaraz po dzwonku, natomiast w wersji rozszerzonej dodano jeszcze niespełna 10-sekundowe ujęcie mężczyzny przejeżdżającego przez plac na koniu. Drugie zdjęcie: gdy Alfredo puścił cotygodniowe wiadomości, widzowie zaczęli gwizdać i domagać się “przewinięcia”. W wersji reżyserskiej dodano ujęcie mężczyzny, który nakazuje innym widzom uciszyć się, twierdząc, że “wiadomości są ważne”.

[Czas: 0:22:12 – 0:22:20]
Podczas seansu filmu Luchino Viscontiego z 1948 roku La terra trema, po opluciu widowni przez jegomościa siedzącego na balkonie następuje cięcie na Alfredo, podczas gdy w wersji rozszerzonej dodano dwa ujęcia: końcówkę ww. filmu.

[Czas: 0:26:33 – 0:27:19]
Scena z orszakiem żałobnym została przedłużona o 46 sekund w stosunku do wersji kinowej. Widzimy między innymi motykującego Alfredo, który na widok orszaku przestaje pracować i zdejmuje beret.

[Czas: 0:30:56 – 0:31:08]
Po scenie, w której Toto dostaje lanie od matki za trzymanie w domu klisz filmowych, dodano ujęcie na twarz zmartwionego Alfredo. Zanim następuje cięcie do kolejnej sceny – dzieci oglądających film w kinie – pokazany jest też plan ogólny z tyłu sali kinowej.

[Czas: 0:31:11 – 0:31:25]
Dodano ujęcie na oglądającego film Toto oraz ponownie ujęcie na widownię i kinowy ekran.

[Czas: 0:34:56 – 0:35:05 oraz 0:45:25 – 0:45:28]]
Pierwsze zdjęcie: podczas dialogu, w którym Alfredo stara się wyperswadować Toto pracę w projektorni, dodano krótką kwestię, w której Alfredo mówi o swoim dorastaniu. Drugie zdjęcie: dodano krótkie ujęcie na pracownika kina, przechadzającego się po sali kinowej z latarką.

[Czas: 0:46:08 – 0:46:10 oraz 0:48:21 – 0:48:25]
Pierwsze zdjęcie: przed tym, jak puszczony zostaje materiał o sytuacji włoskich wojsk na froncie, widzimy plakat-czołówkę “serwisu informacyjnego”. Drugie zdjęcie: przed ujęciem kobiety karmiącej dziecko piersią dodano kilkusekundowy fragment z filmu Babes in Toyland.

[Czas: 0:48:03 – 0:48:12]
W wersji kinowej podczas wyświetlania filmu Babes in Toyland kamera zjeżdża na dół, zatrzymuje się na parze “dyskretnie” uprawiającej seks, po czym następuje cięcie. W wersji reżyserskiej ruch kamery jest kontynuowany, operator panoramuje roześmianą publiczność i dopiero wtedy następuje cięcie.

[Czas: 0:48:48 – 0:48:53]
Dodano kolejny krótki fragment z Babes in Toyland oraz ujęcie na publiczność, wśród której widać m.in. pracownika kina z tacą na przekąski.

[Czas: 0:56:41 – 0:56:55]
Sekwencja po wybuchu pożaru, a ściślej rzecz biorąc, ratowanie Alfredo przez Toto, została nieco zmieniona. Mianowicie w wersji kinowej, po najeździe kamery na mocno poparzoną twarz Alfredo, a następnie Toto wołającego o pomoc, następuje cięcie na twarz dorosłego Toto leżącego na łóżku – w wersji reżyserskiej retrospekcji niczym nie przerywano. Dodano natomiast ujęcie stojącej w płomieniach figurki Matki Boskiej.

[Czas: 1:00:21 – 1:00:24 oraz 1:09:25 – 1:09:30]
Pierwsze zdjęcie: dodano ujęcie don Ciccio, który po zjedzeniu ciastka czyści sobie zęby palcem. Drugie zdjęcie: Toto wyrusza na rowerze na poszukiwanie Bocci, który zaginął wraz z kopią drugiej części filmu Catene (Raffaello Matarazzo, 1949).

[Czas: 1:09:54 – 1:10:46]
Kontynuacja poszukiwań Bocci. Niespełna minutowa sekwencja przedstawiająca Toto jadącego rowerem do sąsiedniej wioski. Po drodze Toto zauważa w krzakach rower Bocci, a kilka metrów dalej… no właśnie, zobaczcie sami na zdjęciu. Toto zabiera puszkę z filmem i wraca do Giancaldo.

[Czas: 1:12:21 – 1:12:32]
Dodano planszę tytułową do filmu Seven Brides for Seven Brothers (Stanley Donen, 1954) oraz ujęcie w projektorni na przeziębionego Toto, któremu matka podaje lekarstwo.

[Czas: 1:13:03 – 1:13:49]
W wersji kinowej po scenie z filmem Seven Brides… następuje cięcie do Toto filmującego ubój byka. W wersji rozszerzonej widzimy plan ogólny sali kinowej, po czym kamera zjeżdża na dół i naszym oczom ukazuje się Toto przeżywający swoją inicjację seksualną. Co ciekawe, jest to ta sama kobieta, z którą wcześniej seks uprawiał Boccia.

[Czas: 1:15:42 – 1:16:09]
Toto zakłada na mały projektor swój materiał filmowy, podczas gdy Alfredo opowiada o filmie Modern Times (Charles Chaplin, 1936). Alfredo wspomina o tym, że w niedzielę, w którą wyświetlał Modern Times w 1940 roku, zmarła jego pierwsza żona. Fakt ten został przed nim zatajony z obawy przed zamknięciem kina tego dnia.

[Czas: 1:18:13 – 1:18:23]
Toto zauważa na ulicy Elenę. W wersji rozszerzonej dodano 10-sekundowy fragment, w którym widzimy m.in. dwa dodatkowe ujęcia uliczek Giancaldo.