IRAN: BUNT PRZECIW REŻIMOWI. Wstrząsający dokument o walce, która nadal trwa
Iran: Bunt przeciw reżimowi to nowy 2-częściowy dokument BBC Studios będący esencją wieloletniej walki o prawa obywatelskie w Iranie – ze szczególnym uwzględnieniem praw kobiet, do dziś brutalnie karanych za nieprzestrzeganie rygorystycznych zasad wprowadzonych przez Najwyższego Przywódcę. Przed kamerą produkcji siadają przedstawiciele wielu pokoleń, poglądów, zawodów i grup społecznych – wszyscy w różnoraki sposób doświadczeni okrucieństwami reżimu i zmuszeni do opuszczenia kraju w obawie przed politycznymi represjami.
Młoda irańska aktywistka i miłośniczka piłki nożnej przebiera się za mężczyznę – to jedyny sposób, by bez problemu dostać się na trybuny i obejrzeć wyczekiwany mecz. Samotna matka, która pragnie dla swojej córki lepszego życia, rozpoczyna serię ulicznych protestów – to jedyny sposób, by zwrócić uwagę na podstawowe prawa, jakie każdego dnia są im odbierane. Kiedy Hamed w wyniku zestrzelenia pasażerskiego samolotu traci żonę i nastoletnią córkę, postanawia nagłośnić światu irańskie zbrodnie – to jedyny sposób, by uświadomić ludziom, co dzieje się w jego ojczyźnie.
Historie zebrane przez dziennikarzy BBC to wstrząsający obraz cierpienia i wyrzeczeń, jakie w ciągu ostatnich dziesięcioleci stały się codziennością wielu irańskich rodzin. Twórcy 2-częściowego filmu dokumentalnego Iran: Bunt przeciw reżimowi, łącząc archiwalne medialne relacje z niezwykle osobistymi wyznaniami doświadczonych represjami Irańczyków, podsumowują wszystkie najważniejsze obywatelskie protesty, jakie wpłynęły na kształt Republiki Islamskiej powstałej w 1979 roku.
Zerwanie z dotychczasowym porządkiem, przejęcie władzy przez Ruhollaha Chomejniego i wprowadzenie rygorystycznych zasad, jakie w szczególności kobietom odbierały niezależność i swobodę wyrażania swoich poglądów, możliwość rozwoju kariery czy odsłonięcia głowy w przestrzeni publicznej szybko okazały się nowym rozdziałem krwawej historii Iranu. Już sam początek dokumentu BBC nakreśla nam tę rzeczywistą – brutalną i nieznoszącą sprzeciwu codzienność, w jakiej od kilku dekad wolność kobiet wciąż ogranicza się wyłącznie do decyzji podejmowanych przez Najwyższego Przywódcę.
W dokumencie Iran: Bunt przeciw reżimowi poznajemy kulisy głośnych fal protestów, jakie przewinęły się przez irańskie miasta w 2009, 2019 czy 2022 roku. Począwszy od wyborów prezydenckich, przez znaczną część narodu uznanych za sfałszowane, przez kryzys paliwowy, po zamordowanie młodej irańskiej aktywistki Mahsy Amini, które na sytuację wewnątrz kraju skierowało oczy niemal całego świata – napięcia między reżimem a prodemokratycznymi protestującymi za każdym razem niosą za sobą setki ofiar i polityczne represje, które narratorów dokumentu zmusiły do ucieczki poza granice ojczyzny.
Jak wielokrotnie wspominają główni bohaterowie, tortury irańskiego reżimu nie ograniczają się jedynie do pokoju przesłuchań – każdy z nich, fizycznie, ekonomicznie, politycznie i emocjonalnie do dziś odczuwa skutki decyzji o wystąpieniu przeciw dyktatorskim rządom Najwyższego Przywódcy. I doskonale zdaje sobie sprawę z tego, iż w obecnie panujących totalitarnych realiach nie ma dla niego drogi powrotu do domu.
Najnowszej produkcji BBC nie sposób nie porównywać z równie porażającym znakomitym dziełem Mohammada Rasoulofa – Nasieniem świętej figi. Oba tytuły, choć wędrujące między wieloma przestrzeniami czasowymi, ukazują drastyczne skutki niesubordynacji obywatelskiej, jakie młodym Irankom odbierają prawo do decydowania o własnym ciele, światopoglądzie czy uczestnictwie w życiu publicznym. Udział w protestach dla wielu z nich wiąże się utratą godności, pobiciami i obrażeniami na tyle poważnymi, iż część z nich już nigdy nie powróci do pełnej sprawności.
Wstrząsające przykłady obywatelskiego nieposłuszeństwa, podwójnych standardów między kobietami a mężczyznami, karania za brak hidżabu, osobne zdanie, próbę uniezależnienia się od władzy męża to codzienność milionów irańskich kobiet, które świadome możliwych konsekwencji wypowiadanych słów, postanawiają opowiedzieć swoje historie. Jednocześnie, jak same wspominają, po raz pierwszy od kilkudziesięciu lat naprawdę czują, iż to właśnie teraz ich życie czeka moment zwrotny. Nierówna walka z reżimem prowadzona od 1979 roku nareszcie ma szansę zagwarantować im wolność. Nadzieja na przyszłość, zmiany dla przyszłych pokoleń irańskich kobiet to jedna z głównych motywacji, dla których mimo emigracji i wyjątkowo drastycznych wspomnień wciąż działają – choć dla nich samych powrót do kraju w obecnych warunkach stanowiłby prawdziwe piekło i niejednokrotnie oznaczałby wyrok śmierci. Korupcja, religijny fanatyzm, masowe egzekucje i nieograniczona władza patriarchatu to praktyki, które dzieją się na naszych oczach, jednak dzięki produkcjom takim jak Iran: Bunt przeciw reżimowi perspektywa represjonowanych irańskich aktywistek i aktywistów może stać się przełomem dla wykształcenia szerokiej świadomości i nadziei na nową, lepszą przyszłość.
Iran: Bunt przeciw reżimowi dostępny jest na platformie BBC Player.
Mary Kosiarz