search
REKLAMA
Archiwum

TRAMWAJ ZWANY POŻĄDANIEM. Bogactwo ekspresji i symboli

Tomasz Jamry

19 grudnia 2018

REKLAMA

SZTUKA

Wypowiedź krytyka teatralnego, Forstera Hirscha:

“Film na podstawie dramatu Tennessee Williamsa jest filmem Tennessee Williamsa. Filmy Williamsa posiadają specyficzną atmosferę jego sztuk. Można ją odczuć zwłaszcza w Tramwaju…, do którego scenariusz napisał on sam. Osobowość Williamsa jest wciąż obecna w wersji filmowej”.

Sztuka (podobnie jak film) rozgrywa się zasadniczo w dwóch miejscach, tj. w mieszkaniu państwa Kowalski oraz jego otoczeniu – na podwórzu i ulicy. Pojawiają się też epizodyczne sceny w innych lokacjach, np. na dworcu podczas przyjazdu Blanche do miasta, na balu, gdzie spotykają się Blanche i Mitch, oraz w fabryce Fritza, gdzie dochodzi do sprzeczki między Stanleyem i Mitchem. Między filmem a przedstawieniem jest kilka zasadniczych różnic, wynikających z ograniczeń, jakie broniący wartości moralnych Kodeks Haysa nakładał na produkcje filmowe. Williams widział upadek Blanche także w nieudanym związku z mężem – homoseksualistą, który popełnia samobójstwo. W oryginale Blanche opowiada historię, jak nakryła in flagranti swojego męża z jakimś mężczyzną baraszkujących w łóżku:

“Potem zachowywaliśmy się, jakby nic się nie stało. Tak, roześmiani i pijani we trójkę
pojechaliśmy do Moon Lake Casino. Tańczyliśmy Varsouvianę! Wtem, podczas tańca,
chłopiec, którego poślubiłam, stanął, po czym uciekł na ulicę. Chwilę później usłyszałam strzał!”
(Williams T., “Tramwaj zwany pożądaniem”).

Podobną historię znamy z życiorysu kompozytora Piotra Czajkowskiego.

Jej ciągła zmiana partnerów była rezultatem nieudanego pożycia i ucieczką do – jak się jej wydawało – normalnego świata. Również bardzo istotna scena gwałtu nie uniknęła nożyc cenzury. Zmieniono także wypowiedź Blanche do nastoletniego roznosiciela gazet: niedwuznaczną i bardzo wyuzdaną na subtelniejszą i czułą. Z kolei różnice techniczne są dosyć oczywiste. Kazan jednak, by nie stwarzać pozorów teatru TV, swoją kamerę utrzymuje niemal bez przerwy w ruchu. Śledzi ona bohaterów swobodnie przemieszczających się po planie, dokonuje zbliżeń twarzy oraz wykorzystuje odpowiednie oświetlenie. Akcentuje te szczegóły gry aktorskiej, które dla widza w teatrze byłyby nie do spostrzeżenia. Po opadnięciu kurtyny, podczas premierowego spektaklu na Broadwayu, na moment zapadła głucha cisza, którą przerwały gromkie brawa i okrzyki trwające blisko 30 minut. Sztuka przez szereg następnych lat i pokazów w kolejnych teatrach za każdym razem budziła ogromne emocje, również te negatywne. Pojawiło się bowiem wielu kontestatorów, stawiających sobie za punkt honoru obronę moralności, której rzekomo Williams nie posiadał. Nie udało im się jednak poskromić triumfu tego dramatu, zajmującego miejsce na afiszach coraz to nowych miast. Nie udało im się także zdyskredytować osoby Tennessee Williamsa, który za tę sztukę otrzymał nagrodę Pulitzera. Przez wielu krytyków teatralnych “Tramwaj zwany pożądaniem” uważany był i jest za najlepszą sztukę XX wieku. Wielu też twierdzi, że Williams odkrył nową definicję pożądania, najbardziej odpowiednią dla XX wieku i że to on po raz pierwszy na scenach amerykańskich teatrów zaprezentował męską i kobiecą seksualność.

Nagrody i wyróżnienia

Film jest jednym z nielicznych, które zdobyły trzy statuetki Oscara za trzy główne role. Otrzymali je:

  • Vivien Leigh za pierwszoplanową rolę żeńską (nagrodę odebrała Greer Garson)
  • Kim Hunter za drugoplanową rolę żeńską (nagrodę odebrała Bette Davis)
  • Karl Malden za drugoplanową rolę męską

Czwarty Oscar poszedł do scenografów – Richarda Daya i George’a Jamesa Hopkinsa. Film otrzymał też 12 nominacji. Oprócz w/w nominowane zostały kategorie:

  • reżyseria – Elia Kazan
  • najlepszy film – producent Charles K. Feldman
  • pierwszoplanowa rola męska – Marlon Brando
  • zdjęcia czarno-białe – Harry Stradling Sr.
  • kostiumy – Lucinda Ballard
  • muzyka – Alex North
  • dźwięk – Nathan Levinson
  • scenariusz na podst. własnej sztuki – Tennessee Williams

Film zdobył także:

  • nagrodę BAFTA za najlepszą aktorkę brytyjską – Vivien Leigh
    oraz nominację dla najlepszego filmu zagranicznego
  • Złoty Glob za najlepszą drugoplanową rolę żeńską
    oraz nominacje dla Vivien Leigh i najlepszego filmu dramatycznego
  • weneckiego Złotego Lwa za najlepszą reżyserię i pierwszoplanową rolę żeńską

Źródła:

Tekst z archiwum film.org.pl (30.10.2005).

REKLAMA