2001: ODYSEJA KOSMICZNA – analiza realizacji filmowej

Na pokazie premierowym, 4 kwietnia 1968 w Los Angeles, 2001: Odyseja Kosmiczna zamknęła się czasem projekcji 161 minut. Po nieprzychylnych głosach krytyki i publiczności, Kubrick postanowił nieco zdynamizować niezwykle rozwlekłe tempo wydarzeń i w ciągu dwóch dni skrócił film o 19 minut, wyrzucając fragmenty, które z punktu widzenia fabuły były najmniej istotne. Ponowna premiera miała miejsce 6 kwietnia 1968 roku w Nowym Jorku.

Jakkolwiek nie istnieje pierwotna wersja filmu, nie udało się także odnaleźć taśm z wyciętymi scenami, to w pamięci niektórych widzów (szczególnie krytyków i historyków kina) ostały się wspomnienia scen i ujęć, które poległy po premierowym pokazie. Ocalało również kilka zdjęć, dotyczących wyciętych fragmentów. Oto spis scen, wyciętych przez Stanleya Kubricka po pierwszym premierowym pokazie 2001: Odysei Kosmicznej:
– czarno-biały, dokumentalny prolog z naukowcami spekulującymi o możliwości życia pozaziemskiego
– offowa narracja sekwencji “The Dawn of Man”
– początek sekwencji walki o wodę w “The Dawn of Man”
– scena kupowania prezentu dla córki na pokładzie Stacji Kosmicznej
– epizod z “normalnego życia” w bazie księżycowej, pokazujący szkolną klasę podczas zajęć plastycznych
– fragment sceny lotu Heywooda Floyda na pokładzie wahadłowca Orion III
– moment lądowania wahadłowca Orion III na Stacji Kosmicznej
– ćwiczenia fizyczne astronauty Poole’a na pokładzie Discovery
– Bowman grający na elektronicznym pianinie
– HAL budzący Bowmana i pytający o podanie śniadania
– astronauci czytający wirtualną prasę na monitorach komputerowych
– powrót Poole’a na pokład Discovery z uszkodzonym modułem AE-35
– wyjmowanie przez Bowmana z magazynu zapasowego modułu AE-35
– wspólny spacer Bowmana i Poole’a po pokładzie Discovery, tuż przed udaniem się do kapsuły
– przygotowania Poole’a do drugiego wyjścia w przestrzeń kosmiczną
– HAL wyłącza radio w kapsule, przez zabiciem Poole’a
– kapeć leżący obok łóżka w ostatniej sali na końcu filmu, podnoszony przez Bowmana

W zamian Stanley Kubrick dodał kilka elementów do filmu w tym trzy tablice z napisami, orientującymi widzów w czasie i miejscu akcji :
– muzyczna uwertura (“Atmospheres” Ligeitego), rozpoczynająca seans przy czarnym ekranie
– ujęcie Czarnego Monolitu w momencie budzenia się inteligencji Moonwatchera
– ekranowy napis “Jupiter Mission 18 Months Later”
– Intermission, czyli przerwa w projekcji; na tle czarnego ekranu słychać tylko kilkuminutowy fragment “Atmospheres”
– ekranowy napis “Intermission”
– ekranowy napis “Jupiter and Beyond the Infinite.”
– utwór “Nad pięknym modrym Dunajem”, rozbrzmiewający jeszcze 10 minut po zakończeniu napisów końcowych

Ponieważ w dniu swojej premiery, “Odyseja…” już była powielona w pewnej ilości eksploatacyjnych kopii kinowych, Kubrick wysłał do właścicieli kin szczegółowe instrukcje, dotyczące wyciętych scen. Kiniarze musieli osobiście złapać za nożyczki i zabawić się w reżyserów. Rezultat oczywiście nie mógł być tak dokładny, jak sobie tego życzył Kubrick, dzięki czemu przez krótki czas “Odyseja…” funkcjonowała w wielu, minimalnie różniących się od siebie wersjach.